Chronisch gezonder eten. Zeker in tijden van stress

Rineke Dijkinga 20 maart 2020 39218

Triage, een principe uit de oorlog, werd tijdens de Corona periode in ziekenhuizen opeens weer actueel. Als het om jouw algehele gezondheid gaat kan er ook sprake zijn van een soort triageprincipe. Zeker in tijden van stress is het ongelooflijk belangrijk hier iets over te weten: als er onvoldoende vitale voedingsstoffen zijn, worden deze enkel nog gebruikt voor overlevingsprocessen. Met vele gevolgen voor je gezondheid. In dit artikel leg ik je dat graag uit.

Eten wat het seizoen en de regio bieden biedt kan een prachtige bijdrage leveren aan onze gezondheid: elk seizoen biedt een enorm pallet aan voedingsstoffen die ons de broodnodige diversiteit verschaffen. Als er iets is wat belangrijk is als het gaat om voeding, dan is het wel diversiteit op ons bord. De mens is divertarier!

Wat is triage?

“Triage is het beoordelen van slachtoffers zoals bij grote(re) ongevallen, rampen, pandemieën en de spoedeisende hulp-afdeling in ziekenhuizen, in verschillende categorieën verdeeld naar de ernst van de verwondingen of ziektebeeld”. Via triage wordt de urgentie van een hulpvraag bepaald. Als er schaarste is aan medicatie, artsen, verpleegkundigen en/of beschermende materialen kan niet iedereen op hetzelfde moment geholpen worden. De mensen die de grootste kans hebben op overleven gaan dan voor."

Tijdens de Corona periode werd dit principe opeens weer actueel. Veel maatregelen die er in Nederland genomen werden vanwege het coronavirus waren erop gericht om triage te voorkomen: om te voorkomen dat er zulke grote hoeveelheden mensen tegelijkertijd eerste hulp nodig hadden dat de zorg het niet meer aankon en zou moeten kiezen tussen patienten. 

Triage in ons lichaam: Eerlijk zullen we alles delen, tenzij....

In deze periode realiseerde ik me dat weinig mensen weten dat er ook een soort triageprincipe in werking kan treden in ons lichaam. Bij ‘schaarste aan vitale voedingsstoffen’ bijvoorbeeld. Sommige voedingsstoffen, zoals zink, omega 3-vetzuren, magnesium of B-vitamines worden door bijna bij ALLE vitale processen in je lichaam gebruikt. Als ze niet genoeg voorradig zijn voor ALLE processen dan wordt bekeken welke processen urgentie hebben. Minder urgente systemen worden (tijdelijk) aan de kant geschoven. Dit gebeurt niet alleen bij tekorten: bij stresssituaties gebeurt dit (gelukkig) altijd. De energie en/of voedingsstoffen worden dan herverdeeld. Hierdoor krijgen belangrijke lichaamsfuncties die met overleven te maken hebben wél energie en andere niet of minder. Het is eigenlijk een kwestie van: eerlijk zullen we alles delen, tenzij er dringende redenen, als stress, zijn om dat niet te doen. In mijn artikel "De vele gevolgen van chronische stress" vertel ik er ook over.

Over de triage in het menselijk lichaam schreef ik een uitgebreid hoofdstuk in mijn boek ‘Op weg naar meer energie’. (Klik hier om dit hoofdstuk te lezen). Hierin gebruik ik geld als metafoor voor energie: je kunt geld maar één keer uitgeven. Zeker in een periode zoals we die van Corona kennen is het uitermate belangrijk om hier iets over te weten. Ook je immuunsysteem heeft véél 'geld' nodig om een (virus)infectie te overwinnen.  Net als een periode van chronische stress. Ik inspireer je graag om hiermee aan de slag te gaan.  

Juist in tijden waarin ons immuunsysteem danig op de proef gesteld wordt, of dat nu is tijdens virale uitbraken of tijdens chronische ontstekingen, kunnen we zoveel doen met voeding en leefstijl. Daarom ben ik zo vrij geweest dit 5-de bordje toe te voegen in 2021.

Lees deel 1 van mijn artikel: een optimaal werkend immuunsysteem. Je beste vriend. Lees deel 2 van mijn artikel: een optimaal werkend immuunsysteem. Je beste vriend.

Wat is stress?

Allereerst is het goed om te weten wat stress eigenlijk is. Vaak wordt stress geassocieerd met té druk, een overvolle agenda, te veel zorgen etc. Dit zijn inderdaad voorbeelden van stress. Maar voor je lichaam is stress een veel breder begrip: “Alles wat niet tot de normale gang van zaken behoort of wat de normale gang van zaken bedreigt”. Dat kan van alles zijn: een verstoring van je darmflora, een trauma, een tekort aan een wezenlijke voedingsstof, een virusinfectie of een chronisch tekort aan slaap. Lees verder in mijn artikel 'De vele gevolgen van chronische stress'. 

Stress kan ook pijn, ontsteking of bijvoorbeeld een chronisch verstoorde bloedsuikerspiegel zijn

Of het nu gaat om pijn, ontsteking of een chronisch verstoorde bloedsuikerspiegel: In al deze situaties zal je lichaam het triageprincipe in werking zetten. En dat is uiteraard de enige logische stap omdat overleven topprioriteit heeft!

Het triage principe geldt ook voor voedingsstoffen

Veel voedingsstoffen in je lichaam worden voor honderden processen gebruikt. Welk proces krijgt deze voedingsstoffen in tijden van stress of als er niet voldoende is om alle processen in goede banen te leiden?

Een sporenelement als zink bijvoorbeeld speelt in honderden processen in je lichaam een vitale rol. Bijvoorbeeld voor:

  1. de aanmaak van maagzuur
  2. de aanmaak van neurotransmitters (feel good stoffen)
  3. stressbeheersing (aanmaak cortisol, adrenaline, noradrenaline)
  4. huidfuncties
  5. immuunsysteem
  6. aanmaak van antioxidanten
  7. voortplantingssysteem
  8. bijnierfuncties
  9. alvleesklier (insuline- en enzym aanmaak)
  10. handhaving van het zuur/base-evenwicht
  11. ontstekingen remmen (prostaglandines)
Zinkrijke crunch ook als extra aanvulling van eiwit.
Driekleurig viooltje en veel andere voorjaarskruiden zijn prima zinkbronnen

GOED OM TE WETEN:

Stel, je hebt een flink zinktekort opgebouwd. (Zie het recept van de zinkrijke crunch waarom dat niet denkbeeldig is). Op het moment dat je veel meer zinkrijk voedsel gaat eten, wil dat niet zeggen dat er acuut veranderingen optreden.

  • Tekorten aan bijvoorbeeld zink worden maar langzaam weer aangevuld.
  • Ook dan geldt weer het triageprincipe: welke weefsels, systemen en organen krijgen als eerste de beschikking over zink? Tijdens (dreigende) ziekte zal dat logischerwijs het immuunsysteem zijn. En dat is natuurlijk de bedoeling. Dat betekent echter wel dat bijvoorbeeld de aanmaak van stressremmende neurotransmitters geen prioriteit heeft. Terwijl stress een flink negatieve invloed heeft op je immuniteit. Met andere woorden: je zou eigenlijk elke dag, met of zonder de dreiging van virussen, volwaardig moeten eten. Het optimale doen om je lichaam in de basis te versterken.

Fist things first! Triage is bedoeld als tijdelijke oplossing

Bij een tekort aan zink (ofwel omdat het niet in de voeding zit, ofwel omdat je het niet opneemt, ofwel omdat het bijvoorbeeld wordt ingezet om stress in goede banen te leiden) zal een deel van bovengenoemde functies geen beschikking meer hebben over zink. Zo is het ook bedoeld: first things first! Eerst overleven en dan weer opnieuw verdelen.

Het grote probleem van onze huidige tijd is dat we het seintje van ‘stress meester’ vaak missen. Mensen met chronische klachten (bijna 11 miljoen Nederlanders hebben een of meer chronische klachten) hebben nagenoeg altijd last van chronische ontstekingen. Door je lichaam opgevat als stress. Zij gebruiken dus logischerwijs alle zink die voorradig is voor het in goede banen leiden van hun immuunsysteem. Dat betekent dat de energie (als voorbeeld gebruik ik nog steeds het sporenelement zink) pas weer over ALLE processen verdeeld gaat worden als de ontsteking over is. Zolang dat niet gebeurt, zal de aanmaak van bijvoorbeeld ‘feelgood stoffen’ geen prioriteit krijgen, net als de aanmaak van gezonde darmslijmvliezen of de aanmaak van maagzuur. Ze mogen dan wel allemaal afhankelijk van zink, maar krijgen het niet toebeeld.

Daarin schuilt feitelijk de kern van ons hedendaagse probleem: het triageprincipe is bedoeld om slechts kortdurend in werking te treden. Als je te lang onvoldoende maagzuur aanmaakt, wordt je eten gedurende langere tijd niet goed verteerd. Dit heeft als consequenties dat de vertering en opname van voedingsstoffen verlaagd wordt, dat je darmgezondheid ondermijnt wordt en dat je op die manier steeds minder energie ter beschikking hebt. Je spijsvertering moet eten immers omzetten in bruikbare energie!

Een gezonde darm en spijsvertering zijn daarmee feitelijk de belangrijkste troeven die je in handen hebt voor je gezondheid. Volop gezonde, kleurrijke vezels en onbewerkt divers voedsel worden nog belangrijker in tijden van chronsiche stress. Een verstoring is het laatste wat je wilt als je je immuunsysteem paraat wilt houden. Je raakt dus van de regen in de drup als bepaalde systemen chronisch verstoken blijven van energie en/of voedingstoffen. Het goede nieuws is, zie onderstaand plaatje, hoe je eenvoudig met volop vezels aan je totale gezondheid kunt werken. 

De oude geneesheren hebben altijd gezegd 'Ziekte zetelt in de darm' en daar is vanuit de hedendaagse wetenschap steeds meer consensus over. Aan je gezondheid, stressgevoeligheid of vitaliteit werken verloopt primair via je darmgezondheid. Lees verder in alle artikelen die ik erover schreef:

Nog een belangrijk voorbeeld van triage

Als je naar bovenstaand plaatje kijkt, dan zie je dat onze belangrijkste hormonen en neurotransmitters uit eiwit en cholesterol worden gemaakt. Tijdens stress heb je een veel hogere behoefte aan zowel eiwitten en cholesterol (let op vegetariers en veganisten hebben hoe dan ook al een hogere eiwitbehoefte) Zoals je al las; overlevingsprocessen hebben prioriteit. Zo kunnen bijvoorbeeld onvoldoende eiwitten in je voeding ertoe leiden dat er adrenaline en noradrenaline voorrang krijgen ten koste van je schildklierhormonen, melatonine, je anti-stress neurotransmitter GABA of je 'gelukshormoon' en 'stabilliteits stof' dopamine en serotonine. Zo kan chronische stress bijvoorbeeld bijdragen aan serotonine en dopamine depressies.

In mijn boeken 'Alles draait om je Hormonen' en 'je Brein Vitaal' wordt dit uitgebreid uitgelegd.

Jezelf optimaal door crisissituaties loodsen

Stress (en nogmaals dat is voor ons brein veel breder dan onze  definitie) en chronische ontstekingen zijn hoofdoorzaken van deze herverdeling van energie. Je lichaam vat ze (zeer terecht) op als crisissituatie en heeft dan als primair doel: de crisis de baas worden. Ook al kost dat even heel veel energie ten koste van andere systemen. Eigenlijk kun je het vergelijken met wat onze regering jarenlang deed als er crisis was: het beschikbare geld uit de 'schatkist' wordt herverdeeld. Sommige krijgen dan juist meer, andere ministeries worden on hold gezet. Als de schatkist weer voldoende vol zit krijgen zij ook weer geld toebedeeld.

Ik denk dat het goed is om te weten dat jouw lichaam eigenlijk net zo functioneert. Al jouw energie moet geleverd worden door voedsel. Je kunt zo eten dat het je weinig energie oplevert, maar gelukkig ook op een manier dat het je energievoorziening optimaal dient en je immuunsysteem optimaal versterkt. In een tijd met veel stress zou iedereen eigenlijk pro-actief met voeding aan de slag moeten. En zou alles wat je in je mond stopt 100% voedingswaarde moeten hebben. Hoe beter je dit voor elkaar hebt, hoe groter de kans dat je jezelf optimaal door de crisissituatie heen helpt. Of de oorzaak nu het virus zelf is of alle stress die je ervan ondervindt.

Kiemen en microgroenten: waardevolle aanvulling van voedingsstoffen
Een snel soepje met volop voedsel voor jouw darmbacteriën.

Verspil geen energie!

Daarnaast is het net zo belangrijk dat je geen energie verspilt aan zaken die niet nodig zijn. Een voorbeeld: Als je een ontbijt (of andere maaltijd) met te veel suikers (glucose) eet, stijgt je bloedsuikergehalte naar een te hoog niveau. Dit wordt opgevat als een stresssituatie, omdat een te hoog glucosegehalte in je bloed nu eenmaal een bedreigende situatie is. Er gaat dan een seintje naar je alvleesklier om snel insuline aan te maken. Op die manier wordt je bloedglucosegehalte weer op een gezond peil gebracht. Dit heeft tot gevolg dat er een paar uur later te weinig glucose in je bloed zal zijn. En dan gebeurt het omgekeerde: dan worden er hormonen aangemaakt om zo snel mogelijk weer glucose in omloop te brengen. Ook dit kost vrachten energie. Veel zink en magnesium bijvoorbeeld. Deze had je ook kunnen gebruiken voor herstel- en reparatie en processen. Bijvoorbeeld voor je darmslijmvliezen, die een groot deel van je immuniteit bepalen en daarvoor o.a. veel zink, magnesium, vitamine D etc. nodig hebben. Zonder deze essentiële voedingsstoffen kunnen zij zich niet om de paar dagen volledig vernieuwen.

De moraal van dit verhaal: zo eten dat je bloedsuikerspiegel wel stabiel blijft, kan ervoor zorgen dat er energie beschikbaar blijft voor herstel- en reparatieprocessen. En zo zijn er legio voorbeelden hoe je energieverspilling kunt voorkomen. Lees hier de inleiding uit mijn boek ‘Op weg naar meer energie’.

Geen olie op het vuur gooien door de rem te zetten op snelle koolhydraten (snelle suikers in het gros van ons  eten en drinken) is met stip op 1 dé tip waar nagenoeg iedereen baat bij heeft. Het kost zo ongelooflijk veel energie om pieken en dalen in onze bloedsuikerspiegel te corrigeren. Bovendien is het stressvol voor ons brein. En raken de neurotransmitters die je optimaal een periode van stress door moeten loodsen ook nog eens uit balans. Zie verder uitgebreide info in mijn artikel 'Koolhydraten kunnen je maken of breken'.

Helpt het direct als je anders gaat eten?

Ja en nee. Van een aantal voedingsstoffen als vitamine C weten we bijvoorbeeld dat dat vooral helpt bij de preventie van virussen en ontstekingen. Als je eenmaal besmet bent, werkt het nog steeds om de ziektetijd te verkorten, mits je het in een hoge dosering inneemt. Een ontsteking of infectie is synoniem aan stress. En onder invloed van stress heb je vele malen meer vitamine C nodig dan zonder stress. Aangezien een mens zelf het vermogen heeft verloren om vitamine C aan te maken, moet het allemaal via de voeding (en/of supplementen) geleverd worden. De dagelijkse aanbevolen hoeveelheid (ADH) voor vitamine C voor een mens is vastgesteld op circa 1 mg per kilo lichaamsgewicht (uitgaande van een gewicht van 80 kilo is de ADH vastgesteld op 80 mg/dag) Zie het hierboven genoemde artikel voor de vele bronnen van vitamine C die je in je voeding kunt verwerken.

Bijna alle dieren kunnen zelf vitamine C aanmaken. Zo produceert een geit bijvoorbeeld bijna 200 mg vitamine C per kilo lichaamsgewicht in stressvolle omstandigheden. Stress is namelijk een grootverbruiker van vitamine C. Zie de afbeelding hieronder:

Typische symptomen die met een vitamine C tekort te maken kunnen hebben:

  1. bloedend tandvlees
  2. trage wondgenezing
  3. snel blauwe plekken
  4. bloedarmoede/niet te verklaren vermoeidheid
  5. cellulitis

Herken je deze symptomen? Ga dan in ieder geval over op zeker 400 tot 500 gram groente en 250 gram fruit per dag en vul eventueel aan met supplementen. Zeker als je de laatste tijd te weinig gezonde voeding tot je hebt genomen of veel stress hebt gehad.

Zie verder dit overzicht voor typische symptomen die te maken kunnen hebben met een tekort aan bepaalde voedingsstoffen.

Wat je kunt doen om chronisch gezond(er) te leven en te eten voor een gezond(er) immuunsysteem

Een aantal tips. Veel andere kun je vinden op deze website en mijn boeken:

  • Voorkomt tekorten: Zorg ervoor dat alles wat je in je mond stopt voedingswaarde heeft. Denk zeker aan eiwitten, vitamine D, zink, magnesium, vitamine C en jodium. En ook al hoor je vooral dat bijvoorbeeld vitamine C niet werkt voor je weerstand, het heeft wel degelijk deze goedgekeurde claim. Denk ook specifiek aan deze voedingsstoffen:
  • Eet magnesiumrijk voedsel. Magnesium wordt niet voor niets je anti-stress mineraal genoemd. Bij te weinig magnesium in je voeding neemt je stressbestendigheid af en de kans op onrust en depressie toe.(8) Chronische stress zorgt om meerdere redenen voor een verhoogde behoefte aan magnesium(8)(9) Eet dagelijks chlorofyl, niet alleen vanwege het magnesium erin, maar ook vanwege de gunstige effecten op je spijsvertering. Klik hier voor meer informatie over chlorofyl.
  • Denk aan je eiwitten: Kies voor gezonde/gevarieerde eiwitten en begrijp hoe het triageprincipe wat betreft eiwitten en cholesterol werkt. Klik hier voor mijn artikel over eiwitten. Vegetariers en vooral veganisten: let goed op dat je voldoende eiwitten krijgt omdat de eiwitbehoefte hoger ligt bij een vegetarier/veganist. Klik hier voor mijn artikel over veganisme. 
  • Regeren is vooruitzien, zeker in tijden van stress. Zorg ervoor dat je altijd voldoende ingrediënten op voorraad hebt, zodat je binnen 15 tot 20 minuten iets gezonds op tafel kunt zetten. Bewaar bijvoorbeeld een stapeltje volgranen pannenkoeken in je diepvries. Die kun je in elk seizoen beleggen met de groenten van het seizoen. Altijd wat gekookte haver of gerstkorrels op voorraad in je diepvries is ook een fantastische manier om in een handomdraai een heerlijke curry op tafel te zetten. Klik hier voor een heerlijk/snel recept: gekookte haver met een zoete aardappelsaus.
  • Darmen: Zorg voor je darmbacteriën, elke dag. Eet pre- en probiotische voeding. Eet ruim voldoende vezels en bijvoorbeeld dagelijks wat gefermenteerd voedsel/drinken als kefir. Steeds meer onderzoeken wijzen op de zeer grote invloed die ons darmmicrobioom (alle micro organismes in ons spijsverteringskanaal) een zeer prominente rol hebben als het gaat om neurotransmitters, neurodegeneratie etc. Zenuwcellen in onze darm worden geprikkeld door wat ons darmmicrobioom maakt uit wat wij eten. Deze prikkels worden (op een meerdere manieren))doorgegeven aan onze hersenen die daar op reageren.(6)(7) Zie hierboven voor alle artikelen die ik schreef over darmgezondheid. Goed voor je darmgezondheid is met stip op 1 je belangrijkste troef om stress te voorkomen, in goede banen te leiden of weer een halt toe te roepen.
  • Darmslijmvliezen: Optimaliseer de voedingsstoffen die dat mogelijk maken. Je (darm)slijmvliezen zijn cruciaal in de verdediging tegen ziektekiemen. Minimaliseer de factoren die de conditie van je slijmvliezen ondermijnen.
  • Essentiële suikers: Zongerijpt voedsel, zeewieren, oude granen etc. Wat hebben ze te maken met je immuniteit en gezondheid? Lees hier het hoofdstuk uit mijn boeken over deze cruciale suikers.
  • Omega 3-vetzuren: immuuncellen zijn sterk afhankelijk van omega 3-vetzuren. Verminder de omega 6-vetzuren, doe de transvetzuren in de ban en ga meer omega 3-vetzuren eten: kies voor vlees, ei, zuivel en vis van loslopende/wilde dieren. Zet de rem op zonnebloem-, mais- en saffloerolie, halvarines, margarines etc. Kies voor hennep, walnoot, lijnzaad etc. Klik hier voor meer informatie over transvetten.
  • Eet duurzaam en onbewerkt voedsel, zodat je geen energie hoeft te ‘verspillen’ aan nodeloze stoffen. Alles wat je lever niet af hoeft te breken aan chemische, toxische en/of niet bruikbare voedingsstoffen bespaart energie die ingezet kan worden voor herstel- en reparatieprocessen. En je zou het misschien niet verwachten maar ook je lever is een belangrijke schakel in het onschadelijk maken en afvoeren van foute micro-organismen en hun uiterst vervelende toxines.Klik hier voor mijn artikel over de leverontgifting.
  • Veel meer basisch voedsel, zodat je geen mineralen en sporenelementen ‘verspilt’ aan het tegengaan van verzuring. Stress en ontstekingen zijn per definitie al veroorzakers van verzuring en dan is het dus juist extra belangrijk om meer basisch te eten. Klik hier voor mijn artikel over de Zuur base balans.
  • Eet voor een stabiele bloedsuikerspiegel, Zie tekening eerder in dit artikel bij 'Verspil geen energie'. En het grote voordeel is ook nog eens: je zult logischerwijs veel minder eetmomenten op een dag hebben. Pure winst omdat je bij alles wat je eet (ook al is het een snoepje tussendoor) energie verbruikt voor je spijsvertering. Minder eetmomenten per dag is cruciaal om op je energieverbruik te bezuinigen zodat je meer over hebt voor reparatie- en herstelprocessen. "Bovendien zijn er aanwijzingen dat hoge bloedglucose concentraties de werking van het afweersysteem belemmeren, aldus het Diabetesfonds. Dat is één van de redenen voor de verhoogde gevoeligheid voor infecties van mensen met diabetes".
    1. Eet alleen voeding die je bloedsuikerspiegel stabiel houdt. Mijd alle producten met bloem, suiker, zoetstoffen etc. Zeker in tijden van stress zijn snelle koolhydraten 'double trouble'. Zie dit artikel over de verstoringen door suiker. Of mijn artikel 'Koolhydraten kunnen je maken of breken'. 
    2. Stop met het drinken van frisdrank en gezoete sapjes. Dit zijn de snelste verstoorders van je bloedsuikerspiegel. Een smaakwatertje is een lekker alternatief.
    • Ga de natuur in: verlaag je stresshormonen en maak meer vitamine D en serotonine aan. Lees hier het artikel dat ik erover schreef. En bouw gewoon wat rustminuten in. Een prachtig Chinees spreekwoord luid: "Sta vandaag even stil zodat je ziel je kan inhalen".
    • Bouw spiermassa op: zoek een manier die bij je past om (meer/weer) spiermassa op te bouwen. Dat is absoluut noodzakelijk om voldoende energie uit je voeding te maken. Ga vooral VOOR je ontbijt bewegen, een prima manier om je vetverbranding een boost te geven zodat je logischerwijs ook minder vaak per dag zult eten. (zie verder bij punt 9) En eet daarna een ontbijt wat je bloedsuikerspiegel stabiel houdt. Dat is winst voor de rest van de dag! Zie hier een voorbeeld ontbijt + de uitleg.
    • Maak volop gebruik van de beschermende stoffen in onbewerkte groenten, fruit, kiemen, kruiden en specerijen. In tijden van stress worden er veel meer vrije radicalen aangemaakt en daardoor heb je een nog grotere behoefte aan beschermende stoffen. Zorg dat je ze bij elke maaltijd eet. Bovendien zijn deze voedingsmiddelen basisch: chronische stress zorgt voor een flinke verzuring in je lichaam. En verzuring weer voor extra stress! Volop aandacht voor basische voeding is dan ook sterk aan te bevelen. Zie voor handige tips dit artikel over een gezonde zuur/base balans. Kies ook gerust iets uit de supermarkt van de natuur. De natuur is rijk aan voedingsstoffen met veel antioxidanten, vitamines, mineralen en sporenelementen. Kruidendokters van weleer zeiden ooit: 'eet in het voorjaar elke dag 1 blaadje paardenbloem, weegbree en duizendblad om bezoekjes aan je dokter te minimaliseren. Dat lijkt wel erg simpel maar de kern van de boodschap klopt zeker: wat biedt de natuur veel waardevolle voedingsstoffen. Zeker in het voorjaar aan vitamine C! En verdiep je eens in de werking van de paardenbloem, ook wat betreft je leverontgifting. Wat een cadeautje van de natuur!
    • Rust, reinheid en regelmaat. Zie verder mijn boek Alles draait om je hormonen
    • Eet veel meer warm en verwarmend voedsel in tijden van stress. Heeft chronische stress je energie flink uitgeput, start dan met een warm ontbijt. Zoals bijvoorbeeld het heerlijke ontbijt hiernaast: bloemkool scrambled eggs. Of een heerlijke granola met verwarmende ingrediënten.
    • Eet dagelijks een paar keer ‘krachtvoer’, zoals eigengemaakte soepen, bouillons, microgroenten en kiemen. Klik hier voor een soepje dat binnen 15 minuten op tafel staat. Doe dit zeker als stress jou heeft uitgeput.
    • Kiezen voor duurzaamheid. Juist nu! Mogen de crisissen van nu en de afgelopen jaren het opstapje zijn naar een duurzamere manier van leven? Natuurlijk horen we het niet graag, maar veel van de virale epidemieën en andere crisissen van de laatste jaren hebben een link met uit de hand gelopen globalisering, de manier waarop we de aarde uitputten en het feit dat we met teveel mensen en teveel dieren dicht op elkaar wonen. Virussen springen op die manier heel gemakkelijk over van mens op dier en vice versa. Klik hier voor het artikel 'Big farms make Big Flu. 
    Voorjaars(on)kruiden, zeer rijk aan vitamine C en sterke antioxidanten.
    Glutamine, van wezenlijk belang voor je slijmvliezen
    Eten voor gezonde 'douane functies' van je lichaam in de stijd tegen virussen, bacterien etc.
    Een Omega 3 rijke salade maak je in een handomdraai
    Fruitleer of een snoepje: een wereld van verschil. Zie recept fruitleer op mijn website.
    's avonds na 19.00 uur niet meer eten, koester je lever(ontgifting) Foto: Marius van Dokkum.

    Magnesium, ons anti-stress mineraal. 

    "Je lichaam & brein hebben voor meer dan 300 processen magnesium nodig. Niet zo raar dus dat een magnesiumtekort tot zo veel verschillende klachten en symptomen kan leiden. ‘Kramp’ of ‘verkramping’ op zowel lichamelijk, mentaal als emotioneel gebied zijn kenmerkend voor magnesiumtekorten. Voor je brein zijn dit de belangrijkste signalen dat er mogelijk sprake is van een magnesiumtekort: rusteloosheid, verhoogde stressgevoeligheid, nervositeit of geïrriteerdheid, depressies, slaapproblemen, migraine en spanningshoofdpijnen, angst en paniekaanvallen, overgevoeligheid, voor licht, geluid, drukte etc." Uit: Je Brein Vitaal.

    Duizendblad is één van de kruiden die relatief veel magnesium bevatten. Lekker om te versnipperen over een salade, soep, broodje gezond etc.

    Een warm en verwarmend ontbijtje in tijden van stress

    Alle snelle koolhydraten uit je ontbijt laten is een perfecte manier geen olie op het stressvuur te gooien. Duurt jouw stress al langer en is je spijsvertering uitgeput geraakt? Start dan met een warm/verwarmend ontbijtje zoals met de overheerlijke bloemkool scrambled eggs. Een recept uit mijn boek 'Je Brein Vitaal" 

    Groene muffin die aan alle bovenstaande punten voldoet

    BereidingMeng alle ingrediënten door elkaar (tot het ei en de bicarbonaat) en proef. Vooral de kruiden maken/breken dit gerecht qua smaak. Als het lekker op smaak is, verdeel je het over 14 muffinbakjes en zet je ze een 30-40 minuten in een voorverwarmde oven op 140 graden. Eet ze bij de lunch of bij het diner. Koud ook erg lekker en prima in te vriezen.

    Groene muffins met brandnetel en boerenkool.

    Ingrediënten voor ca. 14 muffins:

    • 200 gram zeer fijn gesneden boerenkool (anders verse spinazie)
    • 100 gram zeer fijngesneden en goed gewassen brandnetels (of brandnetelpulp)
    • 75 gram zeer fijngesneden Shiitakes
    • 3 gram fijne zeesla
    • 100-125 gram haver- en boekweitmeel (of haver en rogge)
    • 40 ml biologische extra virgin olijfolie
    • 6 fijngesneden zongedroogde tomaten
    • 100 gram pompoenpitten (grof gehakt, waarvan 25 gram voor de garnering)
    • een flinke hand gemengde kruiden als verse koriander, bieslook, peterselie, daslook, rozemarijn (anders gedroogde kruiden)
    • peper en zout naar smaak
    • 3 biologische eieren
    • 2 gram natrium bicarbonaat


    Zie hierboven welke wezenlijke stoffen deze muffin allemaal bevat! En natuurlijk zijn het geen grote hoeveelheden vitamine D, C, jodium etc. Maar... chronisch op deze manier eten levert je volop diversiteit aan voedingsstoffen. En op die manier eten is gelukkig geen 'hogere wiskunde'. 

    Over de auteur van dit artikel

    Rineke is opgeleid als natuurgeneeskundig- en orthomoleculair therapeut. Ruim 15 jaar lang heeft ze mensen met chronische klachten begeleid in haar praktijk op het gebied van voeding en leefstijl. Inmiddels richt ze zich volledig op het inspireren van mensen om te kiezen voor onbewerkt, gezond, duurzaam en divers voedsel via haar boeken, lezingen, platforms, magazines en trainingen. Omdat het voor veel mensen moeilijk bleek om gezond eten in de praktijk te brengen, begon ze in 2011 boeken te schrijven. 

    (H)eerlijke recepten plus uitgebreide achtergrondinformatie om je gezondheid positief te beïnvloeden, vormen in alles wat ze schrijft de rode draad. Het geld van haar bestsellers investeert ze grotendeels in hun biodiversiteitsproject Heerlijk Westerwolds Land. Door een boek te kopen of cadeau te geven ondersteun je niet alleen haar gedachtengoed maar maak je het ook mogelijk dat Rineke volledig onafhankelijk van subsidies, adverteerders of financiers haar jarenlange kennis gratis kan blijven delen.

    Rineke Dijkinga Meer over Rineke