Heerlijk Westerwolds land weer een gezonde stap verder

Heerlijk Westerwolds land is weer een flinke stap verder als het gaat om biodiversiteit voor bodem, bijen, boeren en jouw bord. Wat een arbeid is er de afgelopen maanden verricht om onze biodiversiteits plannen weer een flinke stap verder te brengen. Eerlijk is eerlijk, zo ver zouden we nu nog lang niet zijn als we niet door de Corona crisis helemaal lamgelegd zouden zijn: een lege in plaats van een overvolle agenda omdat al onze lezingen, cursussen, trainingen, vergaderarrangementen etc. niet meer doorgaan dit jaar.

En we ware ook zeker niet zover geweest als we niet de permanente hulp van ‘Don Leo’ (Leo Boon), onze bevlogen tuinman en onze enthousiaste vrijwilligers Gerard, Frieda en Gaby hadden gekregen. Fantastisch dat er zoveel mensen onze plannen een warm hart toedragen en zich belangeloos inzetten om onze plannen ten uitvoer te brengen.

In het bos heeft onze vaste leverancier van Shiitakes en oesterzwammen, Hendrik de Vries, (Zwammen&zo) een paar akkertjes aangelegd voor de teelt van bijzondere paddenstoelen. Ook hebben we wederom nieuwe stammetjes geënt met Shiitake en fluweelpootjes. Als je de gezondheidseffecten van paddenstoelen kent is het bijna een gemiste kans dat we niet veel vaker paddenstoelen op het menu zetten. Klik hier voor mijn blog over Shiitakes

De Westerwoldse Paddenstoelen van Hendrik zijn inmiddels het ingredient van heel wat van de gerechten die we bij PUUR Westerwolde serveren.

Een paar jaar geleden is onze eetbare voortuin al aangelegd volgens de principes van de permacultuur. Zie het filmpje links. De 2-de permacultuur tuin is nu aangelegd op het land, met heel veel paden erdoor. Niet meer jaarlijks de bodem diep ploegen maar met vooral vaste planten en oppervlakkige bodembewerking de bodemgezondheid optimaliseren. Een gezonde bodem levert vitale planten die zonder ‘hulptroepen’ tot gezond voedsel kunnen uitgroeien. Een gezonde bodem zorgt er ook voor dat planten mineralen en sporenelementen werkelijk kunnen opnemen. Misschien iets waar we niet zo vaak bij stil staan, maar werkelijk alle processen in ons lichaam hebben deze voedingstoffen nodig. Eigenlijk, zou je kunnen stellen dat onze gezondheid voor een groot deel in de bodem zit! Wat er in de bodem niet goed gaat heeft een duidelijke analogie met wat er uiteindelijk ook in ons lichaam niet goed gaat. Zie ook mijn artikel over bodempijn.

En een ander groot voordeel van permacultuur wordt de laatste weken weer eens heel erg duidelijk: de bodem bedekt laten zorgt niet voor een beter vochtvasthoudend vermogen in tijden van extreme droogte en houdt de bodem ook op zijn plek! Ongelooflijk die zandstormen hier de laatste weken. Op de lange duur brengt deze erosie onze voedselzekerheid in gevaar.

Onze bosranden zijn gesnoeid en uitgedund om plaats te maken voor eetbare planten, struiken en bomen. Het zou toch een feest zijn om over een aantal jaren onze eigen pijnboompitten te kunnen serveren of salades te maken met onze eigen walnootolie. Of onze eigen boscake te kunnen serveren van eigen kastanjes en goji bessen. Het plan hiervoor hebben we ingediend bij Toukomst.nl. En wat superleuk dat er ruim 4500 mensen op ons plan gestemd hebben. Klik hier voor ons plan en stemmen kan nog steeds! Dank voor je stem: https://www.toukomst.nl/ideeen/mmmm-groningen/

Niet alleen voor de natuur levert dit veel biodiversiteit, ook op ons eigen bord. De eenzijdigheid van ons voedsel, hoe divers de etiketten in de schappen ook lijken, bedreigt onze gezondheid, draagt bij aan overgewicht en bedreigt onze voedselzekerheid. Ons huidige voedsel bestaat slechts uit een handjevol ingrediënten: tarwe, soja, suiker, melk en vlees. Klik hier voor een rapport van de WUR hierover.

De huidige moestuin, waar we onze meerjarige boerenkolen en het 'tapijt' van winterpostelein hadden (een prachtige bodembedekker en voor de mens een fantastische wintersalade met zelfs wat Omega 3) is verhuisd naar een andere plek op het land. Op de plek van de huidige moestuin wordt een natuurvriendelijke oever gemaakt. Ook deze oever zorgt weer voor meer biodiversiteit zodat ecosystemen zichzelf veel gemakkelijker in balans kunnen houden. Goed voor de natuur, de waterkwaliteit en onze gezondheid.

Veel van onze huidige gedachten in zowel de landbouw als in de gezondheidszorg gaan over de 'oorlog' tegen virussen, bacteriën of schimmels. Terwijl alles in de natuur (en ook in ons eigen lichaam) gericht is op symbiose, evenwicht en samenwerking. Het lijkt een beetje op de strijd tussen Pasteur en zijn medewerkers: gaat het om het beestje of over het milieu waarin ziektes zich kunnen ontwikkelen. Wim Gelderblom schreef er een fantastische blog over: We hebben als mensheid onszelf uitgeleverd aan machtige industrieën die profiteren van het model van Pasteur. Dát is de hedendaagse erfenis van Pasteur. We hebben de natuurlijke weerstand (Béchamp/Bernard) massaal ingeruild door een kunstmatige weerstand, gebouwd op vaccins en antibiotica.

Vorige week hebben we afspraken gemaakt met Wankja Ferguson wat betreft de monitoring. Ik noem haar altijd de ‘bijenkoningin’ van Groningen. Wat een ongelooflijke kennis heeft deze vrouw als het gaat om vlinders en wilde bijen. We hebben zo geïnvesteerd in biodiversiteit dat we natuurlijk wel willen weten of dit rendeert voor de natuur. Iedereen weet inmiddels wel dat de sterfte aan insecten en bestuivers gillend achteruit is gegaan de laatste jaren. Maar gaan we inderdaad de komende jaren zien dat onze enorme variatie aan planten, kruiden, (vlinder)bloemen, bomen en struiken en veel paden op een paar hectare land resulteert in meer & meer verschillende vlinders, insecten en bijen? Wankja zal het antwoord hopelijk over een paar jaar weten.

Wat ons in elk geval wel is opgevallen de laatste weken dat we veel variatie in vogels zien: heggemussen, winterkoninkjes, veel soorten mezen, waaronder staartmezen (ze broeden weer op Heerlijk Westerwold land, zie filmpje hieronder) boomkruipers, boomklevers, gekraagde roodstaarten, de koekoek, wielewaal en natuurlijk de ijsvogel! Dat heeft uiteraard niets met onze aanplant te maken maar vast wel dat de wereld een beetje tot stilstand gekomen is door de crisis.

Jan heeft flink wat extra nestkastjes getimmerd en opgehangen. Natuurlijke plaagbestrijders (in de bodem en op het land) zijn uiterst belangrijk omdat we geen chemische bestrijding gebruiken. We hopen dat het synchroon loopt: vaak zie je nestkastjes opgehangen worden op een plek waar noch de bodem, noch de natuur voldoende voedsel biedt voor de jonge vogels. Met andere woorden nestkastjes zonder veel biodiversiteit heeft niet zoveel zin.

Zonder chemische bestrijding heeft ook grote voordelen voor de gezondheid van de mens: een plant die zichzelf moet wapenen tegen ziektes en plagen bevat veel meer beschermende stoffen die onze gezondheid moeten bewaken dan planten die we een handje ‘helpen’. Klik hier voor de bijlage uit één van mijn boeken over antioxidanten. En uiteraard bevatten ze geen residuen van bestrijdingsmiddelen (tenzij overgewaaid van aanlengende percelen/in het water). Zeker hormonaal gezien is het een belangrijke voorwaarde dat we zo weinig mogelijk xeno-oestrogenen (o.a. in bestrijdingsmiddelen) binnen krijgen. Ze kunnen namelijk onze hormoonbalans en leverontgifting belasten. Klik hier voor het artikel over hormoon verstorende stoffen. En hier voor het artikel over het belang van een optimale leverontgifting.

Ik blijf het altijd bijzonder vinden dat heel veel sporenelementen die niet meer beschikbaar zijn in de bodem, juist de sporenelementen die onze lever zo hard nodig heeft voor de ontgifting. Dus onze omgeving wordt toxischer, maar onze lever heeft minder mogelijkheden om deze stoffen daadwerkelijk te ontgiften.

Rineke was druk met het maken van haar gefermenteerde plantenextracten. Om de planten- en bodemstructuur te versterken. De bodem is na 3 jaar natuurlijk nog lang niet weer vitaal, hoe hard we ook ons best doen. Zo is het organische stof gehalte op ons land nog steeds veel te laag. Plantenextracten en ook toepassing van micro-organismen kunnen de bodem en plant een handje helpen. Tevens zijn de planten extracten goed om achter de hand te hebben als er toch schimmels of luizen komen. Een prachtig boek is haar daarbij behulpzaam: 34 planten om mee te tuinieren. Uiteraard zijn we erg benieuwd hoe dit zal uitpakken.

Ik blijf het bijzonder vinden: de overeenkomsten tussen wat er in de bodem en in de menselijke darm gebeurd. In beide gevallen zijn de oorzaken maar ook de oplossingen vaak hetzelfde. Stalmest/stro zijn eigenlijk het voedsel voor bodemorganismen. Vezels in groente, fruit, peulvruchten etc. zijn dat voor de darmmicro-organismen. In beide gevallen is fermentatie vaak een goede ondersteuning als de gezondheid van bodem/darm niet op orde zijn.

Verder hebben we honderden planten voorgezaaid in de kas en uitgeplant op het land. Wat zullen, als we straks weer open mogen, onze gasten bij Puur Westerwolde genieten van onze diversiteit aan groenten, kruiden en bloemen. Samen met 3 andere lokale ondernemers hebben we de afgelopen maanden ook hard gewerkt aan ‘Verassend Doordacht’: catering met 10 uiterst doordachte uitgangspunten waarbij de duurzame gezondheid voor mens, dier en planeet centraal staan. Een deel van al het voedsel voor de catering zal op Heerlijk Westerwolds Land geteeld worden. Ook dit plan hebben we ingediend bij Toukomst.nl. Door op ons te stemmen ondersteun je onze plannen, dus dank! Klik hier om op ons te stemmen.

Waarom zoveel voedselkilometers maken als we ook lokaal voedsel kunnen eten? Wij willen daar verandering in aanbrengen door onze gasten minimaal 60% voedsel uit de eigen regio aan te bieden.

Wat hebben we de afgelopen maanden een recepten gemaakt. Een voorschotje nemen op de toekomstige oogsten, zeg ik altijd. Wat zou het een feest zijn om heel veel van het fruit van het land te drogen. Een echt gezonde snoeppot op de balie van een bedrijf of op een schoolfeestje, het zou toch geweldig zijn. Klik hier voor het fruitleerrecept.

En ook met de brandnetels die we op kleine schaal zijn begonnen te telen, hebben we fantastische recepten gemaakt zoals deze burger met Westerwoldse haver, brandnetel en Shiitakes.

Als laatste hebben we nog prachtige wandel- en fietsroutes bedacht die langs Heerlijk Westerwolds land leiden. Als we straks weer echt naar buiten mogen ben je van harte welkom natuurlijk! Als je dat wilt, kunnen we je (vanaf 1-6-2020) een lunchbox tijdens je wandeling of fietsroute meegeven met allerlei Westerwoldse (h)eerlijkheden erin.

Klik hier voor de wandeling met hond

Klik hier voor de wandeling zonder hond

Klik hier voor de fietsroute vanaf Smeerling naar Sellingen (via Heerlijk Westerwolds Land)

Klik hiervoor de fietsrouten 36 km) van Sellingen naar Smeerling (via Heerlijk Westerwolds Land)

Op de 5 perceeltjes tussen de 4 houtwallen worden de landbouw gewassen gezaaid. De stalmest is onder gewerkt om de gewassen te kunnen zaaien. Tussen de houtwallen in wordt de lupine, gerst, boekweit en haver gezaaid. Vooral met de boekweit heb ik mooie plannen. Maar die bewaar ik nog even. Klik hier voor mijn artikel over mijn passie voor boekweit. Spijtig, ook voor de gezondheid van de mens, dat dit heerlijke pseudo graan zo in de vergetelheid is geraakt.

Ik schreeft ook een artikel over lupine: terug van weggeweest.

Als je dit alles leest zul je je waarschijnlijk kunnen voorstellen dat de kosten voor de baten aangaan. Heerlijk Westerwolds Land is een pilot project waar het ook niet om winst gaat. Maar kostendekkend werken is, zeker in deze crisistijd zeer belangrijk. Ook omdat we zo weinig mogelijk gebruik willen maken van subsidies. Daarom zijn we ook zeer blij dat ik ik voor PUUR Rineke /Frenchtop een fanatisch receptenboek mocht schrijven begin van dit jaar. Met de opbrengst van dit boekje hebben we in elk geval een groot deel van onze aanplantkosten kunnen financieren.

Je kunt naar dit receptenboekje vragen in de natuurwinkels.

We hebben veel gedaan met menselijke PK's. Niet alleen omdat al onze stroomkabels werden ontvreemd en ons elektrische trekkertje niet geleverd werd vanwege de Corona crisis. Dit zijn onze redenen om veel met handwerk te blijven doen:

We willen zo weinig mogelijk met zware machines op het land om bodemverdichting te voorkomen. En dan kom je automatisch weer uit op een deel handwerk.

We willen handwerk weer 'nobel' maken. Wat zijn er veel mensen met stress gerelateerde klachten. En wat weten we uit onderzoeken veel hoe de natuur stress kan verlichten. Wie weet komt dit moment hoe dan ook dichterbij, dat we als Nederlanders weer bij de voedseloogst worden betrokken. Zie dit artikel over oogstproblemen door Corona.