Melde: "If you can't beat it, eat it!"
Wat een jaar: wat betreft de droogte van het voorjaar en de lange hittegolf die er achter aan kwam. De gewassen, ook op Heerlijk Westerwolds Land kreunen, zuchten en worstelen met de omstandigheden. Lang niet alle gewassen zullen het redden, is de verwachting. Maar er is een plant die zich er niets van aantrekt. Sterker nog, het lijkt wel of hij nog beter gedijt bij deze extreem hete en droge periode. Daar waar je overal om je heen gele, dorre en soms verwelkte planten ziet tiert de Melde welig en groeit als....onkruid!
Op Heerlijk Westerwolds Land doen we mee aan een pilot van Wageningen Universiteit: de PPS Agroforestry. Dat betekent dat we stroken met landbouwgewassen hebben, afgewisseld met houtwallen: corridors van struiken en bomen die de percelen van elkaar scheiden. Bedoeld om de weerbaarheid en de biodiversiteit te vergroten. In het voorjaar hebben we honderden jonge eetbare struiken met een toegevoegde waarde voor de menselijke gezondheid aangeplant in onze houtwallen Wat hebben ze het moeilijk gehad om de droogte te overleven. Bovendien werden ze bijna verstikt door de Melde. Dankzij onze toegewijde vrijwilligers hebben de meesten het gered. En ook in onze akkerbouw gewassen (boekweit, gerst, haver en Friese woudbonen) hebben we uren de Melde uitgetrokken omdat het machinaal niet meer lukte toen de gewassen groter werden. Zelfs op de luchtfoto zie je hoe de melde een groene waas in het graangewas geeft.
" Het verschil tussen een bloem en een onkruid is slechts een oordeel "
Onze vrijwilligers en wijzelf hebben uren doorgebracht op het land om de melde de baas te worden. En het leek bijna alsof het ons telkens voor de gek had. Waren we aan het eind van het perceel bonen dan stak het aan het begin alweer fier boven de bonen uit. En wat deed het het ongelooflijk goed tijdens de hitteolf. Denkend aan de film 'The Biggest Little Farm' moest ik vaak aan de hond Todd denken. Het leek alsof hij door zijn aandachtige aanschouwing van wat er gebeurde, zijn baasjes aanstak om dat ook te doen. Ik besloot om een beetje in Todd's voetsporen te treden. Want dit kan toch alleen maar zomaar toeval zijn? Wat bezit deze plant aan krachten dat hij zo gedijt bij zulke extreme omstandigheden? En hoe kan hij overleven als je hem uit de grond trekt en er slechts één wortelhaar verbonden blijft met de aarde? Wat als onze aanname dat melde 'de plaag van de zandgronden voor boer en tuinier' is niet klopt? Dat het wellicht een plant is die door zijn zeer diepe wortelstelsel de gewassen helpt om te overleven, door water en voedingsstoffen voor ze aan te trekken uit diepere bodemlagen. Of wie weet verbetert hij zo dicht naast de plant het bodemleven zodanig dat het gewas sterker en robuuster wordt? Wij werken 100% biologisch en zonder bestrijdingsmiddelen, maar hoe kan het dat deze plant zo gemakkelijk resistent wordt voor bestrijdingsmiddelen? Zie dit artikel van de WUR. En wat maakt dat onze boekweit niet of nauwelijks last had van de melde? En wat als de eeuwenoude wijsheid van kruidendeskundigen een grote kern van waarheid bevat? Zij stelden namelijk dat planten die je omgeving domineren, jou waarschijnlijk iets te bieden hebben. Daarom ging ik op onderzoek uit.
If you can't beat it, eat it
De Engelsen kennen het gezegde over lastige onkruiden: 'If you can't beat it, eat it!'
Daarom eerst maar eens uitgezocht hoe eetbaar de plant is en wat je ermee kunt. Dat was niet zo ingewikkeld, de plant heeft een rijke historie als eetbaar gewas. En lijkt sinds de prehistorie al als voedsel in gebruik te zijn: Als thee, als vervanger van spinazie en de zaden werden gebruikt om brood van te bakken ('hongerbrood' genoemd omdat het, uit gebrek aan geld voor meel, gebakken werd)
Dit artikel op Mens&Gezond schrijft een heel artikel over de melde (ook Melganzevoet) genoemd
De keuken in met Melde
Heel veel gewassen en kruiden zijn natuurlijk eetbaar en/of gezond. Maar dat wil nog niet zeggen dat ze dan ook lekker zijn. Lekker & gezond moeten bij mij echt samengaan. Als iets wat als gezond te boek staat, niet lekker is, dan haak ik weer af. Maar......die melde is niet iets om af te haken. Hij is namelijk superlekker! Ik maakte er een heerlijke pesto van, courgette burgers met melde en nu ben ik ze aan het drogen als lekker groen strooisel over de soep, een salade, een stamppot etc. Mogelijkheden te over. En helemaal gratis voedsel.
Wat weten we over de geneeskracht van melde?
Oude kruidenboeken en kruiden sites roemen melde, melganzevoet, chickweed of Chenopodium Album (allemaal namen voor deze plant) voor van alles. En ook op allerlei websites kom je steeds dergelijke toepassingen tegen:
"De bladeren zijn effectief tegen worminfecties, ontstekingen, reuma en obstipatie. Uitwendig wordt de plant toegepast doordat de bladeren insectenbeten, zonnesteek, reuma en gezwollen voeten ermee worden omwikkeld. Een afkooksel kan worden gebruikt bij cariës. De zaden werden gekauwd om blaas- en plasproblemen aan te pakken. Het sap van de stengel wordt ingezet bij sproeten en zonnebrand. Het sap van de wortel wordt aangewend bij diarree die gepaard gaat met ontsteking van de maag of darmwand. Als voedsel in poedervorm kan de menstruatiecyclus ermee worden onderdrukt. Dit wordt veroorzaakt door de aanwezigheid oxaalzuur (maar minder dan bijvoorbeeld in spinazie)." (bron natuur-keuken.nl)
Ook wordt er gesteld dat de plant erg rijk is aan vitamine C, mineralen/sporenelementen (waaronder redelijk veel mangaan) en beschermende flavonoïden. Dat klinkt goed, maar toch zoek ik wat gerichtere onderbouwde informatie. En ja, die is er ook, volop zelfs. Hieronder de eerste bevindingen van mijn speurtocht:
- Het wordt onderzocht op zijn antiproliferatieve effecten (dwz 'tegen snelle celgroei' gericht) (1)
- Het bevat een flink aandeel fytochemische stoffen als flavonoïden, isoflavonoïden en polyfenolen.(2)
- Het zou sterkere antioxidant eigenschappen als bijvoorbeeld quercetine, dat erom bekend staat. (3) Dit zou komen door de stof chenoalbuside.
- De bladeren en zaden bevatten eiwitten (4,2%) met ALLE essentiële aminozuren, zie schema hieronder. Het blad is het rijkst aan eiwit. Ook bevatten ze behoorlijk wat calcium, vitamine A (11.000 IU / 100 g) en vitamine C (van 80 -155 mg / 100 g), carotenoïden (12,5 mg / 100 g) en vezels (4–6 g/100 g).
- Mogelijk bevat het specifieke antioxidanten die zware metalen als methylkwik kunnen binden of zorgen dat de toxiciteit van deze metalen op onze gezondheid afneemt(5) Methylkwik wordt in verband gebracht met een hoge mate van oxidatieve stress en daardoor met neurodegeneratieve ziekten, verminderde vruchtbaarheid, onstekingen etc. Methylkwik is een sterk xeno-oestrogeen en kan daardoor de hormonale gezondheid flink negatief beinvloeden. Lees verder in mijn artikel over Hormoonverstorende stoffen.
- Het lijkt het een antibacteriële werking te hebben op vooral deze bacteriën: Staphylococcus epidermidis , Bacillus subtilis, Staphylococcus aureus, Escherichia coli. (6) Vooral bacteriën dus die ons kwellen omdat ze vaak resistent voor antibiotica zijn.
- Voor de landbouw zou het perspectief bieden nu de verzilting van de bodem toeneemt omdat het een zout tolerante plant is (4)
Niets dan lof dan voor deze plant? Dat soort voedingsstoffen bestaan er in mijn optiek niet. Elke plant heeft stoffen die bij een overmaat schadelijk voor ons kunnen zijn. Ook deze plant met aardig wat anti-nutriënten als oxaalzuur, saponinen, alkaloïden, fytinezuur en aardig wat fosfor. Zie het weetje Fytinezuur en andere anti-nturienten. En wie weet kom ik op mijn zoektocht nog andere nadelen tegen.
Hoe dan ook geldt voor elk kruid en voedingsmiddel: '"Alles is gif en niets is gif, de dosis bepaalt". Variatie is het sleutelwoord voor je gezondheid.
Niets is gif en alles is gif. De dosis bepaalt
| Naam aminozuur | Gehalte in Bladeren in gram/kilo | Gehalte in zaden In gram/kilo |
| Arginine | 11.29 | 17.18 |
| Phenylalanine | 9.26 | 4,9 |
| Histidine | 4,34 | 5,28 |
| Isoleucine | 5,36 | 3,34 |
| Leucine | 13,44 | 7,58 |
| Lysine | 10,11 | 8,07 |
| Methionine | 1,81 | 2,27 |
| Threonine | 8,18 | 5,35 |
| Valine | 6,58 | 3,72 |
| Alanine | 7,96 | 3,35 |
| Glycine | 10,92 | 10,37 |
| Asparaginezuur | 11,59 | 5,94 |
| Glutaminezuur | 16,83 | 13,56 |
| Serine | 7,92 | 6,46 |
| Tyrosine | 9,54 | 5,25 |
| TOTAAL | 135,2 | 102,6 |
Van bijvoorbeeld tryptofaan zijn helaas geen gegevens. Bron (2)
Ik droom over melde
En nee, dat is niet omdat ik dagelijks zoveel melde wiedt. Inmiddels oogst ik tijdens het wieden ook direct een heleboel om te verwerken in pesto, in burgers en om de bladeren te drogen en te verpulveren in soepen, sauzen, stamppotjes etc. Maar mijn droom is groter dan het alleen te gebruiken in mijn eigen keuken en die van PUUR Westerwolde.
Ik citeer "Wellicht kan Chenopodium Album worden ingezet om de weg te banen, om niet alleen deficiëntieziekten en leeftijdsgebonden spierdegeneratie-gerelateerde aandoeningen te voorkomen, maar ook bescherming te bieden tegen chronische degeneratieve ziekten, zoals kanker en cardiovasculaire aandoeningen, die uiteindelijk sterk zullen zijn. gunstig voor de landelijke gemeenschap".(2)
Als je het als bedrijf, boer, producent of onderzoeksinstituut ziet zitten om een bijdrage te leveren (door bijvoorbeeld bij te dragen aan onderzoek in een laboratorium zodat de gehaltes aan antioxidanten, vitamines, mineralen, essentiele vetzuren enz. bepaald kunnen worden) dan hoor ik het graag. Of wie weet zie je het zitten om er als bedrijf er lokale producten mee te maken, dan hoor ik het ook graag. Ik heb ideeen zat.
Het zou toch een doorbraak zijn als we onkruiden als meer dan welkom voedsel gaan zien.
(1)https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/20592771/
(2)https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4486584/
(3)https://www.scielo.br/scielo.php?script=sci_arttext&pid=S0102-695X2005000400002&lng=en&nrm=iso
(4)https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/28589277/
(5)https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC6875164/
(6)http://www.phytojournal.com/vol3Issue3/Issue_sep_2014/21.11.pdf
