Schud de hand die je voedt. Ontmoet je eten.

6 augustus 2021

Lokaal eten. Een mooie manier om in contact te komen met je eten.

Een prachtige quote van Michael Pollan. Ik moest eraan denken toen ik een lokale fruitteler vroeg: ‘is het bespoten of onbespoten wat je verkoopt’? ‘Bespoten’ zegt hij. “Doen we zes keer per seizoen, anders hebben we niks. Maar ondanks dat zijn ze superlekker hoor!” Fijn om dat te kunnen navragen bij een lokale teler, boer of producent. Kun je besluiten of je dat wel of niet wilt eten. Elk weekend voel ik me een bevoorrecht mens dat ik aan onze gasten kan vertellen: “De sla komt van Heerlijk Westerwolds Land, de kaas van de bio boerderij Landleven, de Shiitakes zijn van Hendrik (en niet op glaswol maar op stammen geteeld), de eidooiers zijn zo mooi oranje omdat onze kippen de hele dag buiten grotendeels hun eigen kostje opscharrelen. En de aardbeien zijn wel onbespoten maar daar is nog wel kunstmest bij gebruikt. En zo kan ik nog wel even doorgaan. Zo wordt het ‘eten met een gezicht’. Dat niet meer anoniem is. Is het sentiment dat het mij lekkerder smaakt? Dat zou best kunnen. Wel merk ik dat steeds meer mensen oprecht geïnteresseerd zijn in waar hun voedsel vandaan komt. Gisteren toen we een dagje fietsten viel het me op hoeveel leuke stalletjes er bij de weg staan waarin onbespoten eten wordt aangeboden. Bij zowel particulieren, kleine boeren, boerderijwinkels en ook bij grotere bedrijven waar je direct iets kunt zien en kunt vragen over/van je eten. In mijn optiek kan dat veel voordelen hebben voor zowel mens als aarde. Ik noem er twee.

Een keer iets eten wat bespoten is, dat is niet waar ik het over heb. Maar er zijn de afgelopen jaren weer heel wat van dit soort akkefietjes geweest, zie dit artikel van Foodwatch. Ook de afgelopen weken waren er weer een aantal: Denk aan de tarweschepen uit Polen die met rattengif waren besmet, of de aardbeien van de grote supermarkten met teveel bestrijdingsmiddelen. (wat me opviel is dat in die weken juist volop geadverteerd werd met 2 doosjes zomerfruit halen, 1 betalen) Of de roze meren in Patagonie door geloosde antibacteriële middelen die de vissen gevoerd kregen. En natuurlijk zijn er altijd tegenreacties dat de gehaltes niet boven de limiet uitkomen (en dat de dosis waaraan we worden blootgesteld niet hoog genoeg is om er ziek van te worden), dat er onnodig angst wordt gekweekt, dat het niet anders kan omdat de oogst anders verloren gaat etc. Die laatste snap ik eigenlijk ook wel: de veerkracht van onze bodem en daarmee de planten die erop groeien is dusdanig aangetast dat ‘infusen’ van kunstmest en bestrijdingsmiddelen nodig zijn. Gelukkig zijn er ook overal ontwikkelingen om de zieke bodem weer gezond te krijgen. Maar die kosten tijd. Een flink zieke patiënt op de IC haal je ook niet ineens van het infuus af met de melding: “Nu moet u het maar weer op eigen kracht zien te redden.” Met andere woorden: voorlopig lijkt de reguliere landbouw nog niet zonder chemie kunnen, ook al zouden we dat met ons allen willen.

Kopen langs de weg wil natuurlijk niet zeggen dat het altijd onbespoten is. Maar je kunt het wél vragen. En dat kan al flinke winst zijn voor je hormonen.

Bovendien is vaker iets kopen bij kleine(re) biologische/duurzame ondernemers een mooie-maar bovenal noodzakelijke- stimulans om deze vorm van landbouw/kleinschalige teelt te blijven behouden en verder te ontwikkelen.

Toch blijft het in mijn optiek uiterst zinvol om zoveel mogelijk onbespoten of biologisch voedsel te eten, hoezeer men ons ook probeert gerust te stellen dat de residuen geen kwaad kunnen en er ‘reddingsoperaties’ in de landbouw gaande zijn.

-Er zijn bijvoorbeeld wetenschappers die heel anders over denken over de ‘maximale dosis toxines’ die we aankunnen. Omdat volgens hen elke dosis, ook de minimale, schadelijk is. Omdat elk chemisch molecuul de veerkracht van mens, dier en aarde ondermijnt. Vanuit het voorzorgsprincipe deze zoveel mogelijk mijden lijkt dan ook een belangrijk doel.

-Dat het stapeleffect van alle xenobiotica* tezamen (uit de lucht, water, voedsel, schoonmaakmiddelen, kunstmest, bestrijdingsmiddelen, medicijnen etc.) het grote probleem is. De laatste tijd lijkt het in de media bijna alsof het allemaal uit de landbouw afkomstig is maar laten we niet vergeten dat de industrie en de farmacie nog steeds meer xeniobiotica creëren dan de chemische landbouw. Zie uitgebreide informatie in mijn artikel Hormoonverstorende stoffen

-Wat we vaak vergeten is dat bespoten voedsel een fractie van de beschermende fyto-oestrogenen (natuurlijke regulatoren van onze hormoonbalans) bevat ten opzichte van onbespoten voedsel. En juist die fyto-oestrogenen zijn zo belangrijk om ons hormoonsysteem te beschermen tegen alle xenobiotica.

* Xenobiotica: Het woord is afgeleid van ‘vreemd voor het leven’. Het zijn lichaamsvreemde stoffen oftewel chemische, door de mens vervaardigde stoffen, vooral uit de petrochemische industrie en/of uit geneesmiddelen die in levende wezens worden teruggevonden. Bij een teveel kunnen ze bijdragen aan allerlei klachten en ziektebeelden. Dit kan direct zijn maar ook zeker indirect door bijvoorbeeld verstoring van ecosystemen. Vooral bij jongeren, zwakkeren, zieken of mensen met een zwakke ontgifting kunnen deze xenobiotica de werking van hormonen of ons brein verstoren.

Rode amaranth op Heerlijk Westerwolds Land

Granen als amaranth en quinoa kunnen ook op Nederlandse bodem geteeld worden. Die op ons bord komen meestal uit verre landen.

Taartbodem van Nederlandse quinoa en een topping van onbespoten kersen + fruitcrunch van aardbeien/braambozen.

Boodschappen doen is voor veel mensen, zeker als we het druk hebben, een lastige tijdrover. Daarom kopen we steeds meer in de supermarkt. Zonder ons druk te maken over wat erin zit, waar het vandaan komt en hoe het bewerkt is. Het is bijzonder om te zien dat al ons supermarkteten afkomstig is van een paar grote bedrijven wereldwijd. Zij bepalen dus eigenlijk wat jij op je bord hebt, maar ook wat de economische waarde van ons eten is. Je wél bezighouden met eten, maar niet met het verhaal erachter, is volgens Wendell Berry (auteur, duurzame landbouwer en activist) de grootste absurditeit in ons leven. Verder is het op zijn zachtst gezegd bijzonder om te zien dat we voor miljarden euro’ s per jaar exporteren van ons in Nederland verbouwde voedsel en ook voor miljarden weer importeren. Waarom eten we niet meer uit onze eigen omgeving? Van een boer of producent uit de buurt? Of gewoon uit de natuur, uit onze eigen vensterbank, ons balkon of onze (mini)moestuin? Wat een vermindering van voedselkilometers zou dat betekenen en daarmee een gezonder milieu. Meestal is dit ook een gezondere keuze voor ons brein: Nederlandse groenten bevatten bijvoorbeeld over de hele linie minder residuen dan groenten uit zuidelijke of niet-Europese landen.

Citaat uit mijn boek 'Je Brein vitaal - met elke hap een gezonde stap'.

' Een goede maaltijd bereiden is een van de zinvolste dingen die je kunt doen in het leven' :

Los van bovenstaande is wat meer op ‘scharrel gaan’ een fantastisch idee. Wat wordt er de laatste tijd veel gezegd over zingeving. Steeds meer komen we erachter dat ondanks onze hoge welvaart en geluk het leven toch flink leeg kan zijn zonder zingeving. Een gebrek aan zingeving kan ook leiden tot depressies en burn-out, aldus dit artikel. Eén van mijn favoriete boeken is 'De Hongerige Stad' van Carolyn Steel, waarin ze de ontkoppeling met ons eten zo duidelijk omschrijft. Uit interview met Carolyn Steel:

“ Wie weet leer je jezelf het best kennen door werkelijk weer met eten bezig te zijn. De ingewikkeldste uitdagingen waar we voor staan, gaan allemaal over de manier waarop we met voedsel omgaan: Van klimaatverandering tot watertekorten, bedreigde biodiversiteit en dieet-gerelateerde ziekten. Het krachtigste middel om de wereld te veranderen is daarom voor haar dan ook overduidelijk: voedsel. “Van oudsher bestaat ons voedsel uit levende dingen die we verzamelen, verzorgen, doden en koken, zodat we kunnen leven. Voedsel is leven.

Misschien is een goede maaltijd bereiden wel een van meest zinvolle dingen die je kunt doen op aarde. Je houdt leven in stand, je toont liefde. Wanneer je eerlijke lokale ingrediënten gebruikt, maak je de wereld een betere plek door te koken.”

Hoe leuk is het om je creativiteit volop te gebruiken? Zijn er volop rode bieten? Maak dan een een volkoren pannenkoek met gepureerde rode bieten. Belegd met plakjes rode biet, zomerfruit, kruiden, noten of wat je maar in huis hebt.

Ook een wijze vrouw als Vandana Shiva zegt iets dergelijks: dat de ultieme vorm van zingeving in een mensenleven is dat jij een wezenlijke bijdrage levert aan (bodem)gezondheid die jouw voedsel voortbrengt. Misschien omdat we van oudsher een innige symbiose hebben met de grond onder onze voeten. Dat zowel mens als bodem van elkaar afhankelijk zijn om gezond en veerkrachtig te blijven: jij kan gezonder blijven als jij op de gezondheid van de bodem past. Zo kan de bodem weer op jouw gezondheid passen. Zie verder mijn artikel over 'De natuur als bodem van ons bestaan'.

Ik krijg vaak mailtjes van mensen die gelukkiger zijn doordat ze iets zijn gaan telen (bijvoorbeeld in hun vensterbank) weer ‘op jacht gaan’ naar bijvoorbeeld kruiden, bessen en paddenstoelen voor eigen gebruik. In de natuur, de biologische markt, in pluktuinen of bij kleine boerderij winkels*. Ga creatief koken met wat onkruiden en dat wat het seizoen biedt. Of ga ‘hamsteren’ en zelf weer producten drogen, fermenteren of wecken. Wie weet vindt je dit leuk en inspirerend. Bij mij is het alsof er dan een soort ‘oerbehoefte’ in me bevredigd wordt. Probeer het gewoon eens om te ontdekken of het voor jou ook een prachtige win-win-winsituatie kan creëren: voor je eigen fysieke gezondheid & zingeving en de gezondheid van de aarde.

Toch geen zin om ‘live’ op scharrel te gaan? Ook via bepaalde webshops (bijvoorbeeld Hofweb, De woeste grond) en bepaalde producten in natuurwinkels weet je precies welke boer jouw rode bieten heeft geteeld of waar de koe heeft gegraasd als je je burger opeet. Zo kun je ook figuurlijk de hand schudden van degene die jou voedt.

Ik ga naar buiten, de ingrediënten (met o.a. rode klaver als fyto-oestrogeen) voor wildplukpesto bij elkaar scharrelen zodat we onze gasten ook in de winter op de (h)eerlijkheden van deze uitermate groeizame zomer kunnen trakteren. De natuur bewonderen. En me een paar uur verwonderen over wat er elke dag weer voor lekker & moois buiten te ontdekken valt. Morgen de hele dag naar buiten met een groep om ze te vertellen over hun hormonale gezondheid in relatie tot voedsel en natuur/milieu/bodem. Wat wil een mens nog meer?

* Caring Farmers: sinds deze week is er een overzicht beschikbaar met (verkoop)punten overal in Nederland. Van boeren die zich inzetten voor natuur inclusieve kringlooplandbouw. Ontmoet hier je eten. NB; Niet alle boeren verkopen aan huis, maar veel wel. Anderen zijn herkenbaar te vinden in het supermarktschap of bieden abonnementen aan. Elke boer is anders, van gangbaar tot bio-dynamisch, van groot tot klein, maar ze hebben één ding gemeen. Ze beseffen dat de huidige intensieve landbouw niet meer houdbaar is en staan op voor een natuur-inclusieve kringlooplandbouw waar de biodiversiteit jaarlijks toeneemt, alle dieren buiten lopen en waar de boer haar klanten goed kent!

Boven: wildplukpesto van eetbare (on)kruiden. Niet alleen lekker en leuk om te doen, het chlorofyl erin is een prachtige hormoonondersteuner. Rechts: voorbeeld van een high tea met allerlei ingrediënten die het seizoen biedt; braamboos taart, courgette brownie, hummus van tuinbonen, veldbonen quiche. Wat er op te scharrelen is bepaalt het aanbod.

Rineke is opgeleid als natuurgeneeskundig- en orthomoleculair therapeut. Ruim 15 jaar lang heeft ze mensen met chronische klachten begeleid in haar praktijk op het gebied van voeding en leefstijl. Inmiddels richt ze zich volledig op het inspireren van mensen om te kiezen voor onbewerkt, gezond, duurzaam en divers voedsel via haar boeken, lezingen, platforms, magazines en trainingen. Omdat het voor veel mensen moeilijk bleek om gezond eten in de praktijk te brengen, begon ze in 2011 boeken te schrijven.

(H)eerlijke recepten plus uitgebreide achtergrondinformatie om je gezondheid positief te beïnvloeden, vormen in alles wat ze schrijft de rode draad. Het geld van haar bestsellers investeert ze grotendeels in hun biodiversiteitsproject Heerlijk Westerwolds Land. Door een boek te kopen of cadeau te geven ondersteun je niet alleen haar gedachtengoed maar maak je het ook mogelijk dat Rineke volledig onafhankelijk van subsidies, adverteerders of financiers haar jarenlange kennis gratis kan blijven delen.