Circulair versnellen vanuit een emmertje
Rineke ontmoette Wiebe Lamsma en Eva Flendrie van Westerzwam en Circulaire Versnellers na 8 jaar opnieuw: op hun feestje ter ere van hun 8-jarige bestaan. Ze vertelden hoe ze 8 jaar geleden begonnen met het kweken van oesterzwammen op koffiedik uit de omgeving, vanuit de circulaire gedachte.
Toeval bestaat niet: 8 jaar geleden was Westerzwam te gast op het boekenfeest van Rineke (bij de lancering van haar boek “Op weg naar meer energie”) Voor hen een startpunt omdat ze daar hun oesterzwammen-growkits aan het publiek presenteerden. Zie dit filmpje van dit boekenfeest. Twee dagen voor hun feestje rolde het boek “Op weg naar meer energie” voor de 4de keer van de drukpers. Die synchroniciteit kunnen we natuurlijk niet ongemerkt voorbijgaan. Vandaar dit verhaal met een leuke actie op het eind.
Circulaire energie vanuit een emmertje
Eva ontmoette jaren geleden het Rotterdamse Rotterzwam met hun oesterzwammen op een festival in de Randstad. Ze was laaiend enthousiast over het tastbare, duidelijke & circulaire concept: Mooi voedsel verbouwen op een reststroom. Ze maakte haar collega’s Wiebe en Gossen net zo enthousiast en vrij snel daarna kochten ze containers om ook oesterzwammen te gaan kweken. Rotterdamse stadslandbouw kopiëren naar het Drentse platteland bleek een flinke uitdaging: Op het platteland is simpelweg minder koffiedik aanwezig. Hoe konden ze dan toch de kwekerij levendig en rendabel houden? Ze kwamen vrij snel tot de conclusie dat het ‘product oesterzwam’ noch hun doel - dat was immers de lokale/circulaire voedseltransitie versnellen- noch hun verdienmodel was. En dat er meerdere verdienmodellen nodig waren om het bedrijf te laten voortbestaan. Opleidingen*/ onderwijs, oesterzwammen growkits en oesterzwammen verwerken tot eindproduct waren hun tools om Westerzwam levensvatbaar te krijgen. Want iets leuk vinden en je hele ziel en zaligheid (wat makkelijk oplopen naar 24/7 in een dergelijk bedrijf) kan je vleugels geven maar hoe verdien je ook nog een boterham?
*Westerzwam leerde het vak van Rotterzwam. Vervolgens hebben zij (en Rotterzwam) deze bedrijven weer opgeleid: ZuiderZwam, Fryslan Fungies, Zernike Zwam (op de campus van de Hanzehogeschool) en aan Fungi Factory. Ook deze bedrijven telen nu weer oesterzwammen op koffiedik. (er zijn ontwikkelingen gaande om ook op andere reststromen te gaan telen)
Wat hen raakte de afgelopen 8 jaar: Ze werden positief overdonderd door de enorme belangstelling en waardering voor hun project. Ook de community vorming die er ontstond met gelijkgestemde paddenstoelenkwekers, zelfs in meerdere Europese landen, was een geweldige ervaring. En natuurlijk de beleving om paddenstoelen te zien groeien. Magisch! Het zijn échte kunstwerken die uit de growkit groeien, zie de foto's hierboven.
TIP: Zie ook de prachtige film Fantastic Fungi als je je wilt vergapen aan de magische paddenstoelenwereld.
Postzegel-denken: klein beginnen met DOEN
Circulair versnellen vanuit het postzegel-denken
Ze zijn gewoon begonnen met DOEN. Niet al te lang blijven hangen in praten en plannen. Gaandeweg kun je immers ook bijsturen. Klein beginnen kan leiden tot slagvaardige bedrijven die snel kunnen schakelen omdat er geen ‘tijd-vretende-langdurige-beslisprocessen’ zijn zoals in grote bedrijven. Zeker als je erachter komt dat je misschien dingen moet loslaten (zoals bij Westerzwam de lokale verkoop van oesterzwammen) om plaats te maken voor andere mogelijkheden. Het ware leven is nu eenmaal vaak weerbarstiger dan je businessplan op papier. Dat is het grote voordeel om als ‘postzegel’ te beginnen: slagkracht! Als veel meer duurzame/circulaire initiatieven als een kleine postzegel zouden beginnen, dan zouden we snel nog meer meters maken in Nederland met lokaal duurzaam eten, daarvan zijn beide overtuigd.
Het mooie is ook dat elke postzegel zijn eigen insteek heeft en dat je daardoor ook eigenlijk geen concurrent, maar aanjager/versterker, van elkaar bent.
Versnellen doe je langzaam
“Het succes van een bedrijf is zeker net zo afhankelijk van de personen erachter”, oppert Rineke. “De postzegel gedachte is vast niet het enige geweest”. En dat beamen ze ook: Beiden hebben ze een behoorlijk creatief brein en kunnen goed omdenken. Bovendien hebben ze zo’n gedegen en breed netwerk dat ze veel pioniers een helpende hand kunnen bieden. En last but not least: de transitie werkelijk gestalte geven, betekent samenwerken met veel verschillende partijen. Die regelmatig andere ideeën hebben over de transitie. “Boven de partijen blijven staan” door partijen niet uit de sluiten, je ego thuislaten, meebewegen met de stroom en altijd met vervangende ideeën te komen waar alle partijen zich in herkennen, zijn belangrijke aspecten voor het welslagen.
Als een project jaren later start, dan je had verwacht of gehoopt, maakt niet uit. Geduld is een schone zaak. Versnellen doe je vaak langzaam. Het gaat erom dat de aanhouder wint en dat je de doelen bereikt. De weg ernaar toe kan ook voor iedere deelnemer anders zijn. Ook dat is prima. Zolang het einddoel plus de verwachting van iedereen maar helder is. Dus spreek die ook vooral naar elkaar uit!
En ook hier komt de postzegel weer ter sprake: kleine projecten starten kan vaak een snellere manier zijn om stappen te zetten dan hele grote met veel partijen en vaak een hoge geldbehoefte.
Wat is hun drive om zoveel energie in de lokale, duurzame voedseltransitie te stoppen?
Eva: “Bezig zijn met lokaal voedsel geeft zoveel betrokkenheid bij eten. Ik werd daar zoveel gelukkiger van en voelde zoveel meer zingeving. En dat gun ik écht iedereen. Met voedsel bezig zijn brengt je ook gewoon weer letterlijk en figuurlijk terug naar de aarde”.
Naast de ‘usual facts’ dat lokaal voedsel een goede manier is om de CO2 uitstoot te verminderen, de lokale economie en ecologie te ondersteunen en de sociale cohesie te vergroten is het voor hen ook een wens dat lokaal voedsel een bijdrage zou kunnen aan het ‘nieuwe werken’: het nieuwe normaal dat je een deel van je arbeidsuren in je eigen voedselproductie steekt. Voor iedereen met een kantoorbaan zou dat betekenen dat hoofd- en handwerk weer wat meer met elkaar in balans komen. Wat zou dat een gezondheidswinst kunnen opleveren. Ze hopen ook dat ooit het idee van voedseltuinen bij bedrijven normaal wordt. Dat een bedrijf zijn werknemers de tuin in laat gaan om ingrediënten voor hun eigen lunch bij elkaar te scharrelen.
De zoektocht naar reststromen die kunnen bijdragen aan de circulaire economie blijft doorgaan. Zo is Eva vanuit Frankrijk bezig en Wiebe vanuit de "Versnellingshoeve" in Frederiksoord.
“Wij zijn jouw creatieve dynamo”
Zeggen Eva en Wiebe op hun website Circulaire Versnellers. Ze helpen pionierende ondernemers, groepen burgers of beleidsmakers om hun lokale voedselplan op basis van reststromen* gestalte te geven. Vanuit hun concept het liefst uit de omgeving Westerveld maar ook ‘startups met goede reststroom ideeën’ op andere plekken in Nederland helpen ze graag. De voorwaarden voor deze reststroom plannen zijn:
- De reststroom moet constant, dus niet eenmalig, zijn
- Het moet de potentie hebben om een verdienmodel te genereren.
- De reststroom moet groot genoeg zijn om op te kunnen schalen.
Hun grote voorkeur ligt bij voedsel, maar ook andere reststroom ideeën zijn welkom. Heb je zo’n idee? Mogelijk kunnen Eva en Wiebe je helpen. Zie hun website circulaire versnellers. En kijk dan ook even bij hun unieke project de Versnellingshoeve.
*Een ‘weeffoutje’ die in de duurzame economie geslopen is dat iets snel wordt benoemd en geroemd als reststroom. Er wordt bij Circulaire Versnellers daarom wel kritisch gekeken of de reststroom werkelijk dat predicaat verdient.
De slogan over de dynamo nemen ze letterlijk: ze doen zoveel mogelijk op de fiets. Vanuit het bedrijf investeerden ze in elektrische fietsen.
Word jij ook aanrecht agrariër?
Wie Rineke kent weet dat zij groot pleitbezorger is van het circulaire versnellen. Je eigen vensterbank, aanrecht of een vierkante meter moestuinbak zijn daar perfect voor. Zo kan iedereen op postzegelformaat starten met het duurzaam, gezond en lokaal telen van een deel van de eigen voedselvoorziening.
De leuk bedachte term ‘aanrecht agrariër’ wordt gebruikt voor de growkits van de oesterzwammentelers.
Klik hieronder voor de aanbieding van de growkit van Zuiderzwam + de 4-de druk van Rineke’s boek "Op weg naar meer energie | Ontdek in 8 weken wat voeding voor je kan doen en waarom" van € 38,95 voor € 31,95.
Klik hier om het boek + growkit te bestellen
