Anti-aging

Door gezonde kooktechnieken met minder AGEs

Anti-aging is een veelgehoorde term die duidt op gezond oud worden en vertraging van het verouderingsproces. We kunnen anti-aging o.a. bevorderen door minder AGEs tot ons te nemen. Dat kunnen we weer bereiken door niet alleen gezonde voedingskeuzes, maar ook gezonde kooktechnieken te gebruiken. Naarmate we ouder worden stijgt automatisch het AGEs gehalte in ons bloed. Dus dan wordt het extra belangrijk om er op te letten. Maar laten we eerst eens kijken wat AGEs eigenlijk zijn.

Wat zijn AGEs?

AGEs staat voor Advanced Glycation Endproducts: verbindingen tussen suikers en eiwitten* in de voeding. Deze verbindingen vormen sterke vrije radicalen die gezond oud worden in de weg kunnen staan. AGEs ontstaan o.a. uit de zogenaamde Maillard-reactie: de prachtige bruine kleur (en heerlijke geur) die het bakken van brood, het karamelliseren van suikers en het roosteren van vlees geeft. En die je vaak het water in de mond laat lopen.

Lange tijd werd gedacht dat deze AGEs met name voor complicaties zorgden bij mensen met diabetes, nierproblemen of hart- en vaatziekten. Dankzij jarenlang onderzoek door professor Helen Vlassara, weten we nu dat het een veel groter en serieuzer probleem is dan we ooit hadden kunnen bevroeden. Zelfs bij ongeboren en jonge kinderen kan een overmaat aan AGEs al voor problemen en een zeker overgewicht zorgen en gezond oud worden in de weg staan. Een flink aantal ziektes wordt in verband gebracht met teveel AGEs: diabetes en de complicaties ervan (oog-, nier-, hart en vaat problemen), insuline resistentie, alzheimer, nierfalen, ontstekingsziektes etc. Bij een groot deel van deze ziektes gaat het lichaam zelf meer AGEs produceren en worden ze bovendien niet goed afgebroken. Of deze ziektes nu oorzaak of gevolg zijn van teveel AGEs is nog niet duidelijk. Daarom lijkt beperking van AGEs via de voeding in beide gevallen een gezonde stap, of je nu gezond of ziek bent.

Mijn lijfspreuk “met gezond oud worden kun je niet jong genoeg beginnen” is onlosmakelijk verbonden met het AGEs-probleem. En ook hier geldt wat voor bijna alle voedingsmiddelen geldt: een beetje is niet erg. Daar kan ons lichaam prima mee uit de voeten. Het is de overdaad aan AGEs die in onze eetcultuur zijn intrede heeft gedaan die schadelijk is. Gelukkig (voor de moed je in de schoenen zakt) is er een hele simpele oplossing: zelf weer in de keuken gaan staan en met de juiste kookmethoden de AGEs-vorming temperen.

* Suikers en vetten kunnen deze verbinding trouwens net zo gemakkelijk aangaan. Dan hebben we het over ALEs. Deze zorgen voor oxidatie van vetten en hebben net zo’n negatieve uitwerking.

De AGE Reader is een medisch apparaat waarmee op een niet invasieve wijze het risico op hart en vaatziekten kan worden ingeschat. De eenvoudig uit te voeren meting duurt slechts 12 seconden en levert extra klinische informatie op. Dit voorbeeld laat zien hoe de AGE Reader meting de detectie van hart en vaatziekten kan verbeteren. De veronderstelling is, dat het niet zozeer verhoogd cholesterol of een hoge bloeddruk zijn, maar juist de hoeveelheid AGEs zijn die de kans op hart-en vaatziekten kunnen voorspellen.(14)

AGEs zorgen voor veel overlast

Suikers binden zich dus met eiwitten en vetten. Daardoor zijn ze niet meer bruikbaar (ze versuikeren als het ware) voor stofwisselingsprocessen die onze energie moeten genereren. Zo zorgen ze voor heel wat overlast:

  • Ze produceren sterke vrije radicalen die in onze cellen de celwanden, mitochondrien en ons DNA kunnen beschadigen.Tegelijkertijd kunnen ze de aanmaak van antioxidant enzymen (vooral de enzymen die zuurstof vrije radicalen onschadelijk moeten maken) verlagen. Door de verhoging van het vrije radicalen en verlaging van het antioxidant niveau ontstaat er al snel een ongelijke strijd in ons lichaam.
  • AGEs verstoren de samenwerking tussen onze unieke honger- en verzadigingshormonen (ghreline en leptine). Als deze in evenwicht met elkaar zijn, zullen we niet snel te veel of te vaak eten, maar AGEs remmen de werking van het verzadigingshormoon leptine. Met andere woorden: ook al hebben we ons buikje rond, we blijven zin hebben in eten en consumeren de hele dag door. In combinatie met de grote hoeveelheden fructose en transvetten in onze voeding lijkt dit een van de belangrijkste oorzaken van de huidige obesitas epidemie te zijn.
  • AGEs binden zich aan ons hemoglobine en vormen zo hoge spiegels van HBA1C. Dit is niet alleen een risicofactor voor diabetes 2 maar ook voor dementie en Alzheimer. En daarmee zijn verhoogde AGEs ook risicovol ten aanzien van de complicaties van diabetes als nier- en oogklachten.
  • AGEs kunnen zich binden aan onze macrofagen en zorgen voor immuunproblemen. Dit omdat onze afweer de overmaat aan AGEs als gevaarlijke indringers beschouwt. AGEs verhogen bovendien het ontstekingsniveau. Aangezien al onze westerse welvaartziektes als ontstekingsziektes kunnen worden beschouwd, is een laag AGEs-niveau voor iedereen, of je nu gezond of ziek bent, een must.
  • AGEs kunnen bij een overmaat als een soort ‘lijmstof’ gaan reageren en op deze manier verlies van flexibiliteit (en dus verharding) veroorzaken van bijvoorbeeld ons vaatsysteem, onze botten, spieren, gewrichten en huid. Hoge bloeddruk, aderverkalking, plaquevorming, botontkalking, stijfheid, nierklachten, degeneratieve hersen- en oogziekten, vroegtijdige huidveroudering en overmatige rimpelvorming kunnen een regelrecht gevolg zijn van te veel AGEs.
  • Een overmaat aan AGEs zorgt voor oxidatie van vetten (bovendien bevatten veel industriele vetten al AGEs van zichzelf). Geoxideerde vetten zijn niet bruikbaar voor ons lichaam. Sterker nog ze kunnen heel wat schade aanrichten. Ze worden o.a. in verband gebracht met verhoogd buikvet, insulineresistentie, diabetes en hart- en vaatziekten. En wat het nog lastiger maakt: het geraffineerde AGE-vet hoopt zich het liefst op in ons buikvet.
  • Een overmaat aan AGEs lijkt een relatie te hebben met de ziekte van Alzheimer. Het Mediterrane dieet - arm aan AGEs - zou juist de kans op Alzheimer verminderen (2)(3).
  • Een overmaat aan AGEs zijn ook toxisch voor de nieren en lijken het risico op nierfalen en zeker op diabetische nierziekten te vergroten (4).
  • Een overmaat aan AGEs zorgt dat een belangrijke vaatverwijder (stikstofoxide) onze vaten niet kan verwijden (11). Hierdoor kan een verhoogde bloeddruk ontstaan.
  • Een overmaat aan AGEs kan binden aan LDL cholesterol. Deze kan leiden tot stapeling van cholesterol en de vorming van atherosclerose.

Hoe we aan te veel AGEs komen

Hier zijn een aantal oorzaken voor te vinden:

Oorzaak 1: AGEs zitten van nature in voeding

Dat is altijd al zo geweest en zal altijd zo blijven. De top 4 van voedingsmiddelen die van nature rijk zijn aan AGEs – vlees, vis, zuivel en noten – zijn voedingsmiddelen die we als oermens ook al aten. Ons lichaam (mits we geen diabetes en/of nierproblemen hebben) kan deze AGEs prima afbreken. Het probleem zit in de vaak vele bewerkingen die wij deze voedingsmiddelen laten ondergaan. Het aantal AGEs kan meer dan vertienvoudigd worden door de bereiding:

BEREIDINGSMETHODEAGEs PER 85 gram
Kip, rauw 700
Kip, gepocheerd of gekookt 1.000
Kip, geroosterd 4.300
Kip, gebraden 5.250
Kip, gefrituurd 6.700
Kipnuggets 8.000
Gegrilde biefstuk 7.764
Gestoofd rundvlees 2.200
Varkenshaas in wijn en bouillon gegaard 1.206
Gebakken bacon (2 plakjes) 11.000
Big Mac (1 stuk) 17.100
Dubbele cheeseburger 18.000
Pizzapunt 8.029

De AGEs zijn weergegeven in KE (kilo-eenheden) per portie van 85 gram.

Bron: Het Anti-AGE-dieet van Helen Vlassara.

Volgens de onderzoekers is 8.000 KE per dag een hoeveelheid die ons lichaam kan afbreken. Meer dan 8.000 KE per dag wordt problematisch voor onze gezondheid. Ook geraffineerde suikers en fructose (die in een overvloed in onze voeding verwerkt zijn) zorgen voor veel meer vorming van AGEs dan natuurlijke suikers. Een logisch gevolg van het feit dat natuurlijke suikers wel beschikken over vitamines, mineralen en beschermende stoffen.

Nog een paar belangrijke zaken (ref 10) om te weten over AGEs in onze voeding (exogene AGEs genoemd):

  • Rundvlees en kaas bevatten de meeste AGEs
  • Oude en vette kaas, ook indien koud gegeten, bevatten meer AGEs dan rauwmelkse (pasteurisatie?)
  • Mozzarella bevat van alle kazen de minste AGEs
  • Na rundvlees en kaas bevatten kip, varken, vis en ei de meeste AGEs
  • Lamsvlees bevat minder AGEs dan andere vleessoorten en kaas
  • Ook mager vlees vormt bijna net zoveel AGEs bij het bakken als vet vlees
  • Droge bakprocessen van koolhydraten (crackers, chips, krakelingen, wafels, koekjes) hebben ook veel meer AGEs vorming dan bij natte (waarschijnlijk door de toevoeging van vetten).

Oorzaak 2: AGEs zijn een bijproduct van onze stofwisseling

AGEs ontstaan simpelweg in ons lichaam als bijproduct van onze stofwisseling. Zeker naarmate onze leeftijd stijgt. Hoge bloedsuikerspiegels, een hoog insulineniveau, een slechte nierfunctie en een hoge BMI zorgen voor een hoger AGEs-gehalte. Diabeten hebben bijvoorbeeld 2 tot 3 keer zoveel AGEs in hun bloed dan gezonde mensen. Mensen met een hoge BMI en/of diabetes hebben de hoogste gehalten aan AGEs. Maar ook dit is een kip-of-ei-verhaal. Zorgen hoge waarden van AGEs voor overgewicht en diabetes of is het andersom? In proeven met diabeten leidde een anti-AGEs-leefstijl in elk geval vaak tot gewichtsverlies en een betere insuline-glucosehuishouding, aldus professor Vlassara.

Maar ook bij niet-diabeten en mensen met een gezonde BMI zorgen hoge bloedsuikerspiegels voor AGEs. Daarom is laagglycemisch eten voor elk mens eigenlijk een absolute must voor zijn gezondheid (zie uitgebreide tabellen over de Glycemische Lading van voeding in ‘Weten van (h)eerlijk eten’-deel 1 en in mijn boek Op weg naar meer Energie) Laag glycemisch eten is veel simpeler dan menigeen denkt: denk bijvoorbeeld aan het vervangen van rijst (hoog glycemisch) door hele haver- of gerstkorrels. Dan kun je gewoon een curry eten zonder hoge bloedsuikerwaarden als resultaat. Als je graag tarwemuesli eet, zou je deze kunnen vervangen door een eigengemaakte granola (zonder suiker uiteraard) of een muesli van bijvoorbeeld haver. En ook een stamppot kan prima als je (het grootste deel van) de aardappelen vervangt. Zie onderstaande tabel uit mijn boek Op weg naar meer energie: links staan de voedingsmiddelen met een hoge GL (glycemische lading), rechts de voedingsmiddelen met een lage GL.

Oorzaak 3: Bewerking en bereiding zorgt voor meer AGEs

Door de manier waarop we ons voedsel tegenwoordig bewerken en bereiden, zitten er meer AGEs in onze voeding dan ooit tevoren:

  • Door de vele bewerkingen die voeding ondergaat, denk maar aan de verwerking van melk tot melkpoeder, van ei tot eipoeder, het pasteuriseren, steriliseren en raffineren.
  • Door het hoge gebruik van (donkere) frisdranken (helaas voor de cola-liefhebbers, van alle frisdranken bevat cola het hoogste gehalte aan AGEs, ook de lightvariant).
  • Door de vele synthetische smaak- en aromastoffen die aan voeding worden toegevoegd. Iets wat natuurlijk oogt, zoals aardbei-aroma, is vaak van synthetische afkomst.
  • Door de hoge mate van industrieel (trans)vet. Vet dat verhit wordt, bevat meer AGEs dan onverhit vet. Bedenk dat in alle kant-en-klare producten met (trans)vet de vetten al flink verhit zijn geweest en dat het in jouw keuken voor een tweede en soms wel derde keer verhit wordt. Elk niet-biologisch* pakje, zakje, ovenfrietje, soepje, koekje of ander kant-en-klaarproduct uit de supermarkt heeft al een flinke verhitting ondergaan en bevat dus al veel meer AGEs dan wanneer je je eigen voedsel bereidt.
  • Door de hoge mate van glucose- en fructosegebruik in inmiddels bijna alle zoete kant-en-klare producten.
  • De porties zijn steeds groter geworden en er zijn steeds meer ‘verslavende voedingsmiddelen’ in ons eten gekomen zijn. Denk bijvoorbeeld aan fructose, glutamaten, exorfines uit tarwe, melk en soja en waarschijnlijk ook AGEs die zo’n enorme aantrekkingskracht op ons uitoefenen dat we er de hele dag naar blijven verlangen en uiteindelijk ‘voor de bijl gaan’ en toch meer gaan eten. Hoezeer we ons ook hadden ingeprent om het niet te doen. Door bovengenoemde voedingsmiddelen te matigen of te schrappen, kom je dus ook een beetje uit deze vicieuze cirkel van hunkeren naar.

* Biologische producten bevatten geen transvetten.

Oorzaak 4: We produceren zelf AGEs in onze eigen keuken

En dus ook de keukens van de voedingsmiddelenindustrie door de manier van bereiden. Nu komt voor veel mensen misschien wel het minst leuke aan dit verhaal. Nagenoeg al het voedsel dat onze zintuigen het meest kan verleiden, bevat een hoge mate aan AGEs. Denk aan bakken, grillen, frituren, roosteren, gratineren en karamelliseren. Hoe hoger de temperatuur en hoe langer de bereidingstijd, des te meer AGEs.

Tips om AGEs te verminderen

Om de hoeveelheid AGEs drastisch te verminderen, zouden we weer baas moeten worden in eigen keuken en alle industrieel bereide voeding zo veel mogelijk laten staan. Iedereen die mijn boeken kent, weet hoe de volgende spreuken als een rode draad door de boeken lopen:

  • Laat uw voeding uw medicijn zijn en uw medicijn uw voeding
  • De beste dokter staat in de keuken

Veel minder AGEs binnenkrijgen, is een kwestie van een aantal simpele ‘trucs’ onder de knie krijgen en alle industrieel bereide voeding zo veel mogelijk laten staan. En natuurlijk kun je je bij een feestje, verjaardag of bij een etentje een keer helemaal laten gaan. Per slot van rekening loopt het water je in de mond, alleen al bij het ruiken van AGEs. Maar als je voor je gezondheid gaat, dan is vermindering van AGEs een raadzame leefstijl.

Een aantal tips om met hoge AGEs-waarden af te rekenen, lees je hieronder en zie je ook in onderstaand schema:

AGEs zijn sterke vrije radicalen. Alle cellen maar zeker de hersencellen(neuronen) zijn vatbaar voor vrije radicalen: ze dragen bij aan oxidatieve stress>ontsteking en zo aan neurodegeneratieve zieken als de ziekte van Alzheimer. (12)
  • TIP Maak altijd gebruik van lage temperaturen. Toegegeven: dan duurt het inderdaad iets langer voor je gerecht klaar is, maar heb je veel minder AGEs. Bijna dagelijks krijg ik mail van mensen die zich afvragen waarom mijn recepten altijd met zulke lage temperaturen bereid worden. Het kan toch veel sneller door de oven op minimaal 170 graden te zetten? Klopt helemaal, maar vermindering van AGEs-vorming en oxidatie van vetten is dus de reden.
  • TIP Ook koken, stomen en pocheren zijn sublieme manieren om de temperatuur te verlagen. Dus gaar je gehaktballetjes bijvoorbeeld in een bouillon, tomatensaus of curry in plaats van ze te bakken. Culinair gezien lijkt dit misschien vloeken in de kerk. Maar we vinden het toch ook niet vreemd dat we soepballetjes garen in de soep?
  • TIP Wil je toch bakken, kies dan voor een laag vuur. Gebruik een zuivere olie (bijvoorbeeld olijfolie, kokosolie, roomboter, ghee of rijstolie) en doe er 2 tot 3 minuten na het aanbraden een scheutje water, wijn of bier bij. Daarna kun je het vuur wat hoger zetten.
  • TIP Water toevoegen aan dierlijke eiwitten verlaagt de AGEs-vorming aanzienlijk. Ook het toevoegen van een beetje zuur (wijn, citroen, azijn) aan de vloeistof waarin je pocheert, verlaagt de AGEs-vorming nog eens met zo’n 25 tot 30%. Voeg niet te veel zuur toe, want dan wordt je gerecht niet gaar.
  • TIP Zoals je in de eerdere tabel al kon zien, maakt de bereiding van dierlijk eiwit heel veel uit in de hoeveelheid gevormde AGEs. Vandaar ook de vele recepten in mijn boeken waarin vlees eerst gemarineerd wordt, kip gekookt wordt, vis en eitjes gepocheerd worden etc. Je vlees minimaal 1 tot nog beter 12 uur marineren in wijn, bier of een marinade van azijn of citroensap remt de AGEs-vorming aanzienlijk. Wellicht denk je dat je dus ook wel gemarineerd vlees uit de supermarkt kunt kopen, maar helaas. Marinades met suikers, zoals we ze kennen voor de barbecue, geven juist meer AGEs-vorming. Dus ook een marinade in ketjap is geen oplossing om AGEs te verminderen, hoe lekker het ook kan zijn.
  • TIP Doe brood niet in het broodrooster, tenzij je heel weinig AGEs in je voeding hebt.
  • TIP Als je zelf bakt (pannenkoek, brood of koekjes) vermijd dan de bruine verkleuring. Goudgeel is prima.
  • TIP Wil je kaas op een ovengerecht gebruiken, doe de kaas er dan pas over als de oven al uit is. Het smelt dan zeker nog, maar je voorkomt de bruine gratinlaag die zo veel AGEs veroorzaakt. Magere kaassoorten bevatten van nature minder AGEs. Dus als je toch wilt gratineren of kaas wilt verhitten, kies dan in elk geval voor magere kaassoorten. Ook als je je eigen pizza maakt.
  • TIP Eet laag glycemisch. Bij hoge bloedsuikerwaardes binden suikers zich sneller met eiwitten tot AGEs. Ook gaat AGEs-vorming veel sneller met industrieel fructose dan met fructose in zijn natuurlijke vorm. Wil je geen industriële fructose eten (gemaakt uit mais) dan zul je echt je zoete versnaperingen zelf moeten maken. ‘Weten van (h)eerlijk eten’- boek 1 en boek 2 staan er vol mee.
  • TIP Probeer vetten zo weinig mogelijk te verhitten. Gebruik weinig vet bij de bereiding van je voeding en voeg het pas toe als je de pan van het vuur hebt gehaald. Olijfolie geeft bij verwarming de minste AGEs. Bewerkte vetten als bak- en braadproducten en transvetten geven de meeste AGEs. Die zijn immers al een keer flink verhit geweest om ze om te vormen tot ‘gekunstelde boter/vet’
  • TIP Koop ongebrande noten of notenpasta. Gebrande noten zijn aan behoorlijke verhitting blootgesteld en bevatten daardoor meer AGEs en minder gezonde vetten. Thuis kun je ze wel op een heel laag pitje roosteren, zodat het fytinezuur wordt afgebroken. Eet je weinig brood (en dus fytinezuur,) dan kun je noten prima ongebrand eten.
  • TIP Gegrilde groenten kennen niet de overmaat aan AGEs van gegrild vlees en vis. Verwen je smaakpapillen daarom regelmatig met gegrilde groenten.
  • TIP Eieren koken, pocheren of er een roerei van maken, is gezonder dan een ei bakken. Het eiwit van een ei bevat minder AGEs dan het eigeel. Dus als je regelmatig vlees, vis, gesmolten kaas én eieren eet, kun je beter alleen het eiwit gebruiken. Bij normaal gebruik eet je gerust de dooier die wat meer AGEs-vorming geeft, want deze bevat waardevolle stoffen voor ons brein en hormoonsysteem.
  • TIP Ben je je even helemaal te buiten gegaan aan AGEs op een feestje of barbecue? Verminder de AGEs-inname de dagen daarna dan even heel drastisch en voer je inname van antioxidanten sterk op.
  • TIP Royaal gebruik van kruiden en specerijen heeft drie grote voordelen: de aanwezige antioxidanten kunnen AGEs opruimen, je vermindert de AGEs-vorming en je smaakpapillen worden geprikkeld met stoffen die wel goed zijn voor je gezondheid.
  • TIP Magere dierlijke producten, zoals vlees, melk, kaas en zuivel, bevatten van nature minder AGEs dan vette. Dus zeker in een gebakken of gegrild gerecht is de magere variant een gezondere keuze.
  • TIP Als je besluit het roer om te gooien, zorg dan ook direct voor minder ALEs. Geoxideerde vetten zijn net als AGEs sterke vrije radicalen. Helaas ontstaan ALEs ook deels door onze eigen bereidingswijzen: vis frituren of grillen, lijnzaad of hennepzaden op hoge temperaturen in de oven verhitten, flessen olie open laten staan etc.
  • TIP: Vooral enkelvoudig onverzadigde vetzuren verminderen de hoeveelheid AGEs die je lichaam zelf aanmaakt aanzienlijk. Dit geldt vooral voor mensen die problemen hebben met hoge bloedsuikerspiegels ten gevolge van insuline resistentie, diabetes, metabool syndroom etc. (8) Olijfolie, olijven, noten, notenolie, avocado en avocado olie zijn niet alleen heerlijke smaakmakers, ze zijn dus ook een sleutel tot minder AGEs aanmaak.
  • TIP Mocht een meting met een AGE reader hebben uitgewezen dat je teveel AGEs hebt, dan kun je dit met bovengenoemde tips weer in goede banen leiden. Ook zijn er nog specifieke voedingsstoffen die bijdragen aan de vermindering van AGEs vorming zoals: rode bosbes, knoflook, kaneel, curcuma, ellaginezuur (in bijvoorbeeld frambozen, granaatappel), resveratrol (in druiven, bessen, rode wijn etc) vitamine C, rozemarijn, tijm, tomatenpuree, groene- en mate thee (6,7), bepaalde supplementen als carnosine, bepaalde Ginseng soorten, rutine in boekweit, alfa-liponzuur en mariadistel. En ook citroenmelisse extract bezit mogelijk anti-AGEs eigenschappen. (13)
  • TIP: Rode druiven zijn door hun beschermende polyfenolen, anthocyanen en resveratrol al goede beschermers tegen de vorming van AGEs. Maar druivenschil lijkt de sterkste bescherming te bieden tegen AGEs (9). Klik hier voor een heerlijk recept van crunchy druivenmousse met schil, pit en al. Super lekker, super gezond. Weet wel dat onbespoten druiven de grootste gehaltes aan deze beschermende stoffen hebben.
  • TIP Was je al gewend om met de recepten in mijn boeken te werken, dan zal bovenstaande geen grote impact hebben. Mocht je nog willen beginnen: met iedere dag of elke maaltijd die je gezonder maakt, zullen je lichaam en je gewicht blij zijn. Het is veel fijner om leven aan je jaren toe te voegen, dan alleen maar jaren aan je leven.

Het anti-AGE dieet van Helen Vlassara

Heel veel meer informatie vind je in het boek van Helen Vlassara ‘Het anti-AGE-dieet’. Het is een duidelijk geschreven boek. Fijn dat ze de bedreiging van AGEs zo serieus neemt met haar adviezen, maar jammer dat ze zoveel gebruik maakt van voeding uit blik (BPA) en verhitting in aluminium, waardoor er weer nieuwe (hormonale) bedreigingen ontstaan die zo gemakkelijk vermeden kunnen worden. Zie mijn artikel over Hormoon verstorende stoffen.

Over de auteur van dit artikel

Rineke is opgeleid als natuurgeneeskundig- en orthomoleculair therapeut. Ruim 15 jaar lang heeft ze mensen met chronische klachten begeleid in haar praktijk op het gebied van voeding en leefstijl. Inmiddels richt ze zich volledig op het inspireren van mensen om te kiezen voor onbewerkt, gezond, duurzaam en divers voedsel via haar boeken, lezingen, platforms, magazines en trainingen. Omdat het voor veel mensen moeilijk bleek om gezond eten in de praktijk te brengen, begon ze in 2011 boeken te schrijven. 

(H)eerlijke recepten plus uitgebreide achtergrondinformatie om je gezondheid positief te beïnvloeden, vormen in alles wat ze schrijft de rode draad. Het geld van haar bestsellers investeert ze grotendeels in hun biodiversiteitsproject Heerlijk Westerwolds Land. Door een boek te kopen of cadeau te geven ondersteun je niet alleen haar gedachtengoed maar maak je het ook mogelijk dat Rineke volledig onafhankelijk van subsidies, adverteerders of financiers haar jarenlange kennis gratis kan blijven delen.

Rineke Dijkinga Meer over Rineke

Bronnen

Het anti-AGE-dieet, prof. dr. Vlassara, Walter Fache instituut, Ortho 3/2014

https://www.google.nl/search?q...

ref: Oral AGE restriction ameliorates insulin resistance in obese individuals with the metabolic syndrome: a randomised controlled trial. Diabetologia, juli 2016; DOI: 10.1007/s00125-016-4053-x

(1) Phytother Res. 2010 May;24(5):741-7. doi: 10.1002/ptr.3025.Inhibitory effect of the Cree traditional medicine wiishichimanaanh (Vaccinium vitis-idaea) on advanced glycation endproduct formation: identification of active principles.Beaulieu LP1, Harris CS, Saleem A, Cuerrier A, Haddad PS, Martineau LC, Bennett SA, Arnason JT.

(2)(3) https://www.ncbi.nlm.nih.gov/p... https://www.ncbi.nlm.nih.gov/p...

(4) Forbes JM et al. Reduction of the accumulation of advanced glycation end products by ACE inhibition in experimental diabetic nephropathy. Diabetes. 2002;5:3274-3282.

(5) Clarke RE, Dordevic AL, Tan SM et al. Dietary advanced glycation end products and risk factors for chronic disease: A systematic review of randomised controlled trials. Nutrients. 2016 Mar 1;8(3):125

(6 )Xie Y et al. Structures required of polyphenols for inhibiting advanced glycation end products formation. Curr Drug Metab. 2013;14(4):414-31

(7) Babu PV et al. Therapeutic effect of green tea extract on advanced glycation and cross-linking of collagen in the aorta of streptozotocin diabetic rats. Clin Exp Pharmacol Physiol. 2006;33:351-357.

(8) https://onlinelibrary.wiley.co...

(9) https://www.ncbi.nlm.nih.gov/p...

(10) https://www.ncbi.nlm.nih.gov/p...

(11) Bucala R, Tracey KJ, Cerami A. Advanced glycation products quench nitric oxide and mediate defective endothelium-dependent vasodilation in experimental diabetes. J Clin Invest 1991; 87: 432-438.

(12)https://www.ncbi.nlm.nih.gov/p...

(13) https://pubmed.ncbi.nlm.nih.go...

(14)https://pubmed.ncbi.nlm.nih.go...