3. Gluten en andere knelpunten

3.a Wat zijn gluten eigenlijk?

Gluten (afgeleid van het Latijnse woord voor lijm) zijn eiwitten in granen. De twee fracties waar we het meest over horen zijn gliadine en glutenine. Het zijn toxische stoffen die door het graan worden aangemaakt om zich te beschermen tegen vraat, schimmels, micro-organismen etc. Bakkers en consumenten houden van gluten omdat het brood zo mooi rijst en zo de gewenste luchtigheid geeft.

Als je schrikt van het woord ‘toxisch’, besef dan dat alle plantaardige voedingsmiddelen toxische stoffen bevatten om zichzelf te beschermen. Ze kunnen immers niet wegrennen uit de bodem als er gevaar dreigt. En dat alle beschermende en geneeskrachtige stoffen in planten, kruiden, groente en fruit eigenlijk de toxische stoffen zijn van dat voedingsmiddel. Hoe sterk de antioxidantcapaciteit van een voedingsmiddel is, wordt bepaald door die toxische stoffen. Dat komt door een fenomeen dat we hormese of hormesis noemen: dan heeft een klein beetje van een toxische stof een positief effect op onze veerkracht en gezondheid. Maar een teveel ervan leidt tot het tegenovergestelde: dan schaadt het onze gezondheid. Vergelijk het maar met een sporter die zichzelf elke keer een trainingsprikkel geeft, en zo zijn prestaties verbetert. Als hij zijn lichaam teveel (of steeds dezelfde) prikkels geeft, raakt hij overbelast.  Dit is waarom boeken als Broodbuik, Het Glutengevaar en de Plantparadox waarschuwen mede daarom zo tegen het gevaar van graan(gluten).

Het wijdverbreide misverstand over ‘het niet tegen gluten kunnen’ (glutensensitiviteit) is dat we er darmklachten van krijgen. Echter, de meeste mensen die niet tegen gluten kunnen (tenzij het gaat om mensen met coeliakie), heeft heel andere klachten. Denk aan depressies, stemmingswisselingen, acne, eczeem, chronische vermoeidheid, migraine, fibromyalgie, autisme en overgewicht.(31) De schatting is dat zo’n tien procent van de bevolking deze gevoeligheid voor gluten heeft. Dus als je dit soort klachten hebt en er is geen duidelijke medische oorzaak vastgesteld, overweeg dan eens vier tot zes weken geen gluten te eten en kijk of je klachten verminderen. Als er van alles verbetert, lijkt dat uiteraard een teken te zijn dat (teveel) gluten voor jou niet ideaal zijn. Besef wel dat het niet alleen gaat om of je wel of geen gluten binnenkrijgt, maar ook om hoe je voeding geteeld en bereid is (en dat het dus niet aan het voedingsmiddel zelf ligt maar aan de onverteerbaarheid ervan) (31) Bovendien: elke overdaad van eenzijdig voedsel verstoort de diversiteit in je darmen zodat er klachten kunnen ontstaan.

NB: nieuw onderzoek geeft aan dat het mogelijk ook niet de gluten zijn die voor de gezondheidsproblemen zorgen: "In tegenstelling tot moderne tarwe, zijn er aanwijzingen dat het gliadine-eiwit van einkorn misschien minder toxisch is bij glutenintolerantie. Einkorn bevat gluten, maar verschilt van de meeste tarwe doordat het slechts 14 chromosomen bevat, in tegenstelling tot 28 in emmer of 42 in moderne tarwe. Dit verandert de glutenstructuur, wat misschien de reden is waarom het mensen met glutenintolerantie niet zo veel beïnvloedt als andere tarwe".(5)

Het grootste deel van de mensen die niet tegen gluten kan, kan niet tegen de moderne tarwegluten. Vooral niet tegen de fractie gliadine. Onderzoekers uit Wageningen toonden aan dat moderne tarwe de fractie gliadine bevat, maar oude tarwerassen niet/minder. Moderne, veredelde tarwerassen bevatten tot wel 500 x meer (en toxischer) gluten dan oude graanrassen. Met veel meer exorfines bovendien, zie verderop in dit artikel.(6) Het veredelen van tarwe met veel meer toxische gluten wordt als een oorzaak gezien voor de toename van coeliakie patienten. Mensen die niet tegen gluten kunnen (met uitzondering van coeliakie patienten) kunnen in veel gevallen wel tegen de veel minder toxische gluten uit oude graansoorten. Zo wordt bijvoorbeeld van kamut geopperd dat het tot verbetering leidt van prikkelbare darmklachten en vermindering van ontstekingen. (7)

Geen tarwegluten meer (mogen) eten is overigens in mijn optiek een verrijking van je menu. Op de foto links een heerlijke pannenkoek voor een buffet met allerlei meelsoorten. En op de andere een overheerlijke kersentaart zonder glutenhoudende granen.

Verder kijken dan tarwegluten

Door zowel voor- als tegenstanders worden tarwe en granen vaak over een kam gescheerd. Maar het zijn niet alleen granen die onze darmen en onze (brein)gezondheid zo belasten. Dit zijn elf overwegingen:

1) Graan is geen oervoeding

In bepaalde stromingen als het Paleo dieet, koolhydraatarme of ketogene dieten en in boeken als Broodbuik en Het Glutengevaar wordt graan gezien als (hoofd)schuldige van heel wat kwalen, ongemakken, ziekten en overgewicht. Het Paleodieet stelt: ‘De oermens at geen granen. Hij was immers jager-verzamelaar en had derhalve geen tuintje waar hij graan kon verbouwen. Onze genen hebben dus heel simpel maar weinig kennis gemaakt met granen.’ Sinds circa 10.000 jaar zouden we graan zijn gaan eten toen we ons gingen settelen en landbouw gingen bedrijven, waarin granen een rol gingen spelen. Onze genen veranderen uitermate langzaam en dat betekent volgens sommige (Paleo-) wetenschappers dat we, zo’n 10.000 jaar later, nog steeds niet zijn aangepast aan zo veel ‘nieuw eten’ in onze voeding. Ons huidige voedsel bevat granen (en mais, aardappelen, rijst) in grote overmaat. Het is een interessante vraag of de granen zelf het probleem zijn of de overmaat eraan. Of hoe we deze granen telen en bewerken.

Deze inzichten leidden tot heel wat 'graanvermijdende mensen'. Verwarring bij velen toen in oktober 2018 een groot onderzoek erd gepubliceerd: we zouden toch echt dagelijks zo'n 50 tot 55 procent koolhydraten (groente, fruit en volle granen) moeten eten, aangevuld met vooral plantaardige eiwitten en vetten om zo gezond mogelijk oud te worden (8). Extra verwarring door boeken als ‘De Plantparadox’ die de lectines in granen, peulvruchten, noten en ook groentes als boosdoener aanwijst voor heel wat ziektes. En om de verwarring compleet te maken: in 2021 verscheen een nieuw Cambridge-onderzoek dat aantoonde dat volkoren granen beschermen tegen hart-en-vaatziekten, overgewicht, hoge bloeddruk en diabetes 2 (9).

NB: Niet elk graan lijkt helemaal vreemd voor de moderne mens. Een graan als haver blijken we zo’n 35.000 jaar geleden al te hebben gegeten. Als jager-verzamelaar kwamen we haver in de wilde vorm kennelijk toch tegen. Wat zou er dan gebeurd kunnen zijn dat granen in zo’n kwaad daglicht zijn gekomen? Neem alleen al de obesitas-epidemie die volgens sommige wetenschappers het gevolg is van granen/gluten. Lees meer hierover in bijvoorbeeld het boek Broodbuik.

2) Overdaad schaadt

Nederland staat bekend als het land waar we een broodje kaas eten bij de lunch. Maar ook bij andere eetmomenten eten we wel iets van gluten. En aangezien we zo’n negen keer per dag iets eten of drinken, loopt onze glutenconsumptie snel op. Zelfs als je geen brood eet, krijgt de gemiddelde Nederlander heel wat gluten binnen via ander voedsel. Bijna 80 procent van de producten in de supermarkt bevat gluten, vooral van moderne tarwe. Geen brood eten, betekent dus niet dat we geen gluten meer in onze voeding hebben.

Zie onderstaande lijst uit Het glutengevaar  welke supermarktproducten gluten bevatten:

4) Moderne granen zijn ‘snelle suikers’

De zetmeelstructuur van oude granen (en knollen en wortelgewassen) bestaat deels uit amylose. Door veredeling hebben nieuwe tarwerassen (en veel aardappel-, mais-, rijst- en cassave-gewassen) weinig of zelfs geen amylose meer, maar vooral amylopectine.

Of de zetmeelstructuur uit amylose of amylopectine bestaat, maakt voor onze gezondheid een groot verschil. Amylopectine is namelijk een snel af te breken zetmeel (een suiker) in onze spijsvertering, terwijl amylose dat niet is. Bij snel af te breken zetmeelstructuren moet onze alvleesklier meer insuline maken, vindt er sneller vetafzet plaats en hebben onze darmbacteriën minder voedsel. In dieronderzoek lijkt het in elk geval tot insulineresistentie te leiden.(18) De veel langzamere amylose kan niet snel in suiker worden omgezet. Hierdoor wordt een groter deel van het zetmeel omgezet in korte-keten-vetzuren: hét voedsel voor onze darmbacteriën.

Uit dierstudies blijkt dat dieren die langzame koolhydraten eten veel meer fysieke activiteit (circa 45%) vertonen dan dieren die snelle koolhydraten eten.(12) 

Nog een ander probleem van granen met een hoog amylopectine-gehalte werd door Montignac naar voren gebracht. Amylopectine in moderne tarwe- en mais-rassen wordt veel sneller in glucose omgezet dan amylose zoals in veel oude granen. De overmaat aan snelle suikers kunnen leiden tot overgewicht, insulineresistentie, diabetes en in het kielzog zelfs tot Alzheimer (wat wel diabetes type 3 wordt genoemd (10). Lees hier meer over in mijn boek 'Je Brein vitaal'.

Een wrange constatering, maar helaas waar: onze darmgezondheid speelt een grote rol in de snelheid waarmee suikers in onze bloedbaan worden opgenomen. En juist onze darmgezondheid wordt zo negatief beïnvloedt door het raffineren van granen (verwijdering van vezel en voedingsstoffen) en ons eenzijdige eetpatroon, met veel tarwe. Onze darmbacteriën leven van vezels (vooral uit groente, fruit, noten, zaden) en gedijen op diversiteit! Zie verder mijn artikel 'de divertarier'. In een darm met een disbalans aan micro-organismen worden koolhydraten snel in de bloedbaan opgenomen waar ze een insulinepiek -en vervolgens een dal- veroorzaken. Met ongekende ontregelingen voor je gewicht, je hormoonbalans, je brein, je stemming en je stresbestendigheid. Zie tekening hiernaast uit mijn boek "Je brein vitaal - met elke hap een gezonde stap."

5) De bereidingswijze bepaalt de verteerbaarheid

Elke stam die dicht bij de natuur staat en zijn eigen voedsel bereidt, weet dat brood (maar ook melk, peulvruchten, kolen etc) moet worden voorbereid of 'voorverteerd'(gefermenteerd) om het geschikt te maken voor menselijke consumptie en opname in het lichaam. Veel voedingsmiddelen (denk aan melk en kolen) worden traditioneel gefermenteerd om de anti-nutriënten onschadelijk te maken. Zie ook mijn artikel 'Fermenteren, gewoon weer leren'. Een mooi boek om thuis weer ‘ambachtelijk’ je eigen brood te bakken vind ik: “Oude granen, nieuw brood”

Dat betekent dat brood een lange rijstijd van minimaal 12-24 uur nodig heeft. Laat je deeg bijvoorbeeld een nacht staan voordat je het de volgende dag bakt. Hierdoor wordt een groot deel van de gluten onwerkzaam gemaakt, maar ook een groot deel van het fytinezuur. Fytinezuur is simpelweg een onderdeel van granen (ook van noten etc.) dat heel veel mineralen en sporenelementen aan zich kan binden. Een langere rijstijd, zeker als er zuurdesem gebruikt wordt, zorgt zodoende voor een betere beschikbaarheid van o.a. zink, magnesium en ijzer. Zie deze link. Die mineralen en sporenelementen hebben we hard nodig voor onze gezondheid. Overigens worden ook veel andere voedingsmiddelen als melk en peulvruchten beter verteerbaar door de fermentatie. 

Nieuw onderzoek naar granen wijst nog op iets belangrijks: de vezels worden vooral door de fermentatie van het deeg beschikbaar gemaakt voor onze darmbacteriën.(17) Het graan wordt in wezen ‘voorverteerd’, is daardoor gemakkelijker te verteren/om te zetten in boterzuur en de voedingsstoffen kunnen beter benut worden.

Gelukkig zijn er alweer heel wat ‘echte’ bakkers opgestaan die de traditionele bereiding weer in acht nemen en het brood minimaal 24 uur de tijd geven van meel tot brood. Zie ook dit artikel over Bakkerij Driekant. Op veel plekken in Nederland kan je volkoren meel kopen om met de traditionele manier van broodbereiding thuis aan de slag te kunnen. (bijvoorbeeld Zonnespelt, Mole 't Lam/Natuurlijk bij Agnes, de Molenwinkel etc)

Oplossing 1: Eet vaker hele graankorrels

Bloem heeft het grootste ontregelende effect op je bloedsuikerspiegel. Volkorenmeel heeft dit ontregelende effect overigens ook nog steeds, maar minder.(18)(19) Hele graankorrels hebben het minste effect op je bloedsuikerspiegel. Als we weer net als in ouderwets roggebrood de hele graankorrels verwerken, geeft dat dus veel minder ontregeling dan brood van meel of bloem.(20)  Bovendien geeft het meer resistent zetmeel waar ons darmmicrobioom én wij gezonder van worden. Dus weer hele (of grof gemalen) graankorrels eten, bijvoorbeeld in brood of als rijstvervanger, zou wel eens het spreekwoordelijke ei van Columbus kunnen zijn. En lekker dat het is! Zie het recept hiernaast met graankorrels als rijstvervanger: Zomerse haversalade.

NB: Hele graankorrels kauw je natuurlijk ook, waardoor ze in je spijsvertering verder worden afgebroken. Dus ook hele graankorrels worden uiteindelijk suikers. Daarom zijn er ook onderzoeken die menen dat het niet zoveel uitmaakt hoe je het graan eet.(21) Hoe dan ook, op hele graankorrels kauw je langer en ze bevatten meer vezels. Daarom hoe dan ook winst! Beter kauwen, betekent meer speeksel en draagt bij aan een betere vertering zodat koolhydraten minder snel in je darmen gaan gisten!

Oplossing 2: Bak je eigen brood en kies je eigen meel + bereidingstijd

Bak je zelf je brood met een broodbakmix? Veel moderne granen (en bijvoorbeeld broodbakmixen) bevatten nog extra toegevoegde gluten. Met extra gluten krijg je een prachtig, luchtig en lekker bakresultaat. Op veel etiketten van broodbakmixen (maar ook andere producten als crackers, koekjes etc) zie je gluten nog een keer extra op het etiket staan. Ze zijn dan extra toegevoegd aan het meel dat van nature al gluten bevat. Zorg dus dat je deze broodbakmixen niet koopt. Ook trouwens geen broodbakmixen met allerlei toevoegingen op het etiket: zeker geen suikers, dextrose, mout etc.

Koop het liefst enkelvoudige meelsoorten (zonder tarwe) die je zelf mengt. En met water, zout en (zuurdesem) gist tot heerlijk brood omtovert. Een erg leuk boek met ideeën is: Oude Granen, Nieuw Brood. Zie ook deze supergemakkelijke recepten van mijn favoriete, betaalbare, voedzame broden: oergranenbrood van de hele graankorrel of dit basisbrood. En bak je pannenkoeken? Maak ze dan volwaardig volkoren meel (of nog mooier een mix van allerlei soorten meel)

6) Veel granen zijn geraffineerd en bevatten nauwelijks mineralen/sporenelementen

Mineralen en sporenelementen hebben we heel hard nodig, voor elke functie in ons lichaam. Omdat ze domweg bij elk proces in ons lichaam een rol spelen. Een tekort aan bijvoorbeeld alleen al magnesium of zink kan honderden processen in je lichaam verstoren. Als we echt optimaal vitaal door het leven willen gaan, moeten al deze stoffen dus aanwezig zijn en hoort geraffineerd voedsel simpelweg niet in je voeding thuis.

Zeker omdat door bodemverarming granen (en al ons andere voedsel dat (in)direct van het land komt) al veel minder voedingsstoffen bevatten dan zo'n 70 jaar geleden. Lees verder in mijn artikel over 'Hidden Hunger'.

7) Bij raffinage gaan ook fytosterolen en essentiële suikers verloren

Fytosterolen

Door het raffineren en sterk bewerken van granen hebben we ook een belangrijke leverancier van zogenaamde fytosterolen verwijderd uit ons voedsel. (noten, zaden, peulvruchten en groente zijn hier overigens ook rijk aan) Wetenschappers denken dat ons oorspronkelijk voedsel ongeveer 1 gram per dag fytosterolen bevatte. Het hdendaagse westerse eetpatroon levert naar schatting nog slechts zo’n 160-400 mg (afhankelijk van hoeveel geraffineerd graan en groente je eet) Lange tijd werd gedacht dat fytosterolen vooral belangrijk waren voor gezonde cholesterolwaardes.(22) Nieuw onderzoek lijkt erop te wijzen dat ze ook de balans in het immuunsysteem bewaken en een verzwakt immuunsysteem versterken. Daarmee spelen ze logischerwijs een rol in de preventie van auto-immuunziekten, chronische ontstekingen en allergieën. Ook omdat ze de oxidatieve stress die met deze klachten gepaard gaat temperen.(23)

NB; de onderzoeken werden gedaan met supplementen. Niet met fytosterolen uit voeding.

Elk voedingsmiddel met fytosterolen bevat zijn eigen specifieke soort fytosterolen. Die allemaal een andere functie hebben ten aanzien van onze gezondheid. Ook daarom is variatie zo belangrijk en zouden we dagelijks meerders soorten graan, peulvruchten, noten, zaden, groente, fruit moeten eten.

Essentiele suikers

Door eenzijdig niet-biologische tarwebloem te eten (dat een geforceerde rijping ondergaat met glyfosaat en daarna geraffineerd wordt) missen we heel wat essentiele suikers. Deze belangrijke vezels (die ook een rol als antioxidant/essentieel suiker vervullen) ontstaan vooral bij een natuurlijke rijping van een voedingsmiddel. Ze zijn net als fytosterolen onmisbaar voor een adequate werking van ons immuunsysteem. Granen als rogge, gerst en haver bevatten deze essentiele suikers. Zie alle bronnen van essentiële suikers in mijn tabel vezels en essentiele suikers.

8) Eenzijdig voedsel kan leiden tot exorfinebelasting

Exorfines zijn morfine-achtige stoffen die vooral voorkomen in gluten in moderne tarwe, soja en melk. Bij een (gebrekkige) vertering van deze voedingsmiddelen kunnen ze in onze darmen ontstaan. Zeker als we ze veel eten worden ze soms niet meer goed afgebroken

Deze niet goed verteerde stoffen kunnen vanuit de darm worden opgenomen in onze bloedbaan en in ons brein belanden (6), waar ze zich vestigen op plekken waar normaliter onze endorfines zitten (stoffen waar we ons blij, vrolijk en energiek door voelen en die bovendien pijnstillend werken). Daarom ervaren we tijdelijk een ‘happy gevoel’ als we melk, graan of soja eten. Dat heerlijke gevoel blijft echter maar kort, en dan is het verleidelijk om nog meer soja, melk en graan te eten. Steeds met dit (tijdelijke) genot tot gevolg. Zo moeten we steeds vaker en steeds meer van deze genotsmiddelen eten om het geluksgevoel te krijgen en raken we verslaafd aan deze stoffen. Zie verder ook het: Weetje Melk. Er is een uitgebreid en gedegen boek geschreven om uit de ban te komen van deze verslavende exorfines: ‘Het endorfine herstelplan’ van Lucas Flamend.

Volgens de Amerikaanse tarwe-expert William Davis van het boek ‘Broodbuik’ is het verslavende effect van de gliadine in tarwe er debet aan dat we zeker een paar honderd calorieën per dag meer eten dan we nodig zijn. Maar voor melk en soja geldt hetzelfde. En deze voedingsmiddelen nemen inmiddels ook een grote plek in ons voedingspatroon in. "Het voedingspatroon van mensen is de laatste vijf decennia overal ter wereld met gemiddeld 36 procent minder gevarieerd geworden” en “Mensen consumeren tegenwoordig meer calorieën, eiwitten en vetten en ze kiezen voor hun maaltijden steeds vaker producten uit een korte lijst met belangrijke voedingsgewassen, zoals tarwe, maïs en soja, en combineren deze producten met vlees en zuivelproducten”, valt te lezen in ‘Gebrek aan diversiteit bedreigt gezondheid en voedselzekerheid’ een rapport van Wageningen University. Geen wonder dat ons lichaam (en vooral onze darmen en brein) deze ‘overload’ van dezelfde voedingsstoffen niet goed kan verwerken. Variatie blijf hét sleutelwoord voor onze gezondheid.

9) Snelle koolhydraten als brood + het meest gebruikte beleg zijn ontstekingsbevorderend

Snelle koolhydraten, van bijvoorbeeld tarwebloem, staan te boek als ontstekingsbevorderend. Zie kader hiernaast. Wie brood eet, doet daar ook beleg op. Zou het kunnen dat brood, los van bovenstaande aspecten, ook in een kwaad daglicht is komen te staan doordat het meeste beleg dat we op ons brood doen ontstekingsbevorderend is? Doordat het bijvoorbeeld een flink surplus aan Omega 6 genereert? Denk alleen al aan de vele ‘knutselsmeersels’ als halvarine en margarine (met volop Omega 6) die we sinds de Tweede Wereldoorlog zijn gaan gebruiken. En wat te denken van nog meer Omega-6 in de vorm van vleeswaren, kaas en eieren van dieren die op stal gehouden worden? Of smeersels met transvetten? Dat betekent flinke verstoring van de Omega 3/6 balans, en dat is een behoorlijk ontstekingsbevorderende factor.  

Daarnaast gebruiken veel mensen zoet broodbeleg, wat ook een bron van snelle koolhydraten en dus ontstekingsbevorderend is. Samen met tarwe geeft zoet beleg een flinke piek in de bloedsuikerspiegel. En dat is, net als de overmaat aan Omega 6, ook ontstekingsbevorderend. Geraffineerde koolhydraten als bloem worden hoe dan ook al onder het ontstekingsbevorderende voedsel geschaard. Zie verder mijn artikel voeding bij ontstekingen. Door bijvoorbeeld een walnoten- of een groene kruiden/groente spread te maken, doe je niet alleen iets goeds voor je bloedsuikerspiegel en je gewicht, je voegt ook een scala aan beschermende en ontstekingsremmende stoffen en Omega 3 vetzuren toe. Lees verder in 10 reden om vaak spreads te maken.

10) Te weinig bewegen in relatie tot teveel koolhydraten

Als we te snel te veel snelle koolhydraten eten, wordt een deel opgeslagen als reservesuiker (glycogeen) in spieren en lever. Als we bewegen kunnen we deze reservesuikers weer mobiliseren (op het moment dat er te weinig glucose voor onze energievoorziening beschikbaar is). Als we niet bewegen kunnen we deze reserves niet 'aanboren' en wordt een volgende maaltijd of tussendoortje met teveel suikers opgeslagen als vet rond de middel. Zo kan een overmaat aan snelle koolhydraten (zoals in de meeste tarweproducten) leiden tot overgewicht, verstoring van de bloedsuikers en insuline resistentie. Is graan dan de oorzaak? Dat is te kort door de bocht. Bij mensen die te weinig bewegen (en dat zijn er heel veel) kan het beter gezien worden als een trigger. Zeker 's avonds laat nog eten en/of drinken kan tot een flinke verstoring van de slaap en stofwisseling leiden. Met hormonale verstoringen als overgewicht tot gevolg. Lees hier meer over in het artikel ‘Koolhydraten, ze kunnen je maken en breken

11) Glyfosaat als bestrijdingsmiddel

Bestrijdingsmiddelen als glyfosaat werken als een antibioticum in de bodem. Zoals je misschien weet, betekent ‘anti’ tegen, en ‘bioticum’ leven. Het zijn dus middelen tégen het leven in de bodem. In een gezonde bodem huizen triljoenen organismen per vierkante centimeter. Dit bodemleven, zoals virussen, bacteriën, schimmels, gisten en algen, bepalen voor een groot deel de gezondheid van een bodem. En ook hoeveel voedingsstoffen een plant of gewas kan opnemen. Jouw gezondheid en vitaliteit zijn voor een groot deel afhankelijk van de voedingsstoffen (vitamines, mineralen, sporenelementen, antioxidanten, koolhydraten, vetten en eiwitten) in je voeding. Met andere woorden: jij bent wat je eten at. Ook in onze eigen 'bodem', onze darmen gedraagt glyfosaat zich weer als antibioticum. En als chelator: het bindt mineralen en sporenelementen, die we juist zo hard nodig hebben voor onze totale gezondheid en ons welzijn.

In het buitenland worden zowel GMO-gewassen als soja, mais, koolzaad, suikerbieten en katoen geteeld met glyfosaat. Voor het afrijpen van niet-GMO gewassen zoals tarwe, haver, gerst, rogge, peulvruchten, vlas en zonnebloemen wordt in de meeste gevallen ook glyfosaat gebruikt. Kies daarom waar mogelijk voor biologisch en onbespoten voedsel. En waar mogelijk van Nederlandse bodem, om de glyfosaatbelasting voor jezelf, de bodem, het grondwater en de lucht te reduceren. Lees verder in mijn artikel ‘Bestrijdingsmiddelen en jouw darmgezondheid’. Een zeer uitgebreid boek (overigens wel behoorlijk technisch en biochemisch) is: ‘Giftige Erfenis’ van Stephanie Seneff.

Rondom glyfosaat is nog veel onduidelijk. Zo is het bestrijdingsmiddel volgens het Nederlandse College voor de toelating van gewasbeschermingsmiddelen niet schadelijk voor onze gezondheid, maar in Frankrijk wordt het aangemerkt als veroorzaker van Parkinson en beroepsziekte bij boeren.

Niet alleen glyfosaat:

In Nederland werd in een groot onderzoek aangetoond dat het risico op Parkinson met 50% toenam door bestrijdingsmiddelen die gebruikt worden in de aardappel- en graanteelt. (32) Dit betrof overigens andere bestrijdingsmiddelen dan glyfosaat. We wonen nu eenmaal in een zeer dichtbevolkt land met relatief veel chemische landbouw (met op Cyprus na het hoogste gebruik van bestrijdingsmiddelen in de wereld): een 'substantieel deel van de bevolking' wordt daarom blootgesteld aan bestrijdingsmiddelen, aldus dit onderzoek.(30)(32)