Honing, het gezonde zoet?

Als zoet-, voedings- en geneesmiddel is honing een oude bekende

Honing als zoetmiddel

Honing bestaat voor ongeveer 80% uit suikers: circa 40% fructose, circa 30% glucose, wat sucrose, maltose en overige suikers. Dit verschilt per honingsoort. Daarom is het lastig te beoordelen wat honing exact doet met je bloedsuikerspiegel. Ondanks de mooie eigenschappen van honing is het dus uitkijken voor overdaad: per slot van rekening bestaat het uit ca. 80% uit suikers.

Met name acacia-, salie- en tijmhoning bevatten vrij veel fructose, terwijl bijvoorbeeld klaverhoning juist vrij veel glucose bevat. De ene honing heeft dus een behoorlijk effect op je bloedsuiker, de andere bij een overmaat juist op overgewicht, insulineresistentie etc. Dit omdat een overmaat aan fructose onze leverfuncties en ons verzadigingsgevoel flink kan ontregelen. Maar lees even verder: honing is wel een speciaal soort zoetmiddel.

De inhoudsstoffen van honing

Op zich is honing geen uitblinker als het gaat om de aanwezige vitamines, mineralen etc. Het meest aanwezig zijn foliumzuur, kalium en daarnaast nog wat vitamine B5, magnesium, ijzer, choline en betaïne. Wat aminozuren betreft is het relatief rijk aan proline en glutamine. De unieke geneeskracht van honing zit in de specifieke stoffen: waterstofperoxide, inhibine en oligosachariden, en antioxidanten als catalase, flavonen, flavonolen en flavonoïden. Daarover later meer.

En de fructose (vruchtensuikers) in honing dan?

Een overmaat aan glucose en fructose is sterk ontregelend voor de gezondheid van iedereen. En glucose-fructose krijgen we overvloedig aangereikt via de voedingsmiddelenindustrie. De fructose (die als vruchtensuiker wordt aangemerkt, wat heel natuurlijk klinkt) wordt via een industrieel proces gewonnen uit mais. Net als de glucose in industriële producten, is industriële fructose een sterk geraffineerd product dat ontdaan is van al zijn voedingsstoffen. Inmiddels bestaan er al meer dan 50 benamingen op het etiket die de overmaat aan suikers als glucose en fructose moeten ‘verdoezelen’. Je moet al van goeden huize komen om niet ‘gratis’ allerlei suikers in je blik soep, je spaghettimix of brood in je winkelwagentje mee te krijgen. Als je dus al veel verborgen glucose-fructose krijgt en daarnaast ook nog honing gebruikt, is dat echt te veel. Of je nu ziek of gezond, slank bent of teveel vetmassa hebt.

Toch zijn er wel degelijk verschillen tussen natuurlijke fructose uit bijvoorbeeld honing en alle industriële suikers. Een aantal belangrijke verschillen:

1. Fructose in zijn oorspronkelijke vorm, zoals in honing, geeft wel een verzadigingsgevoel. Industriële fructose geeft dat niet en wordt daardoor als een van de grote veroorzakers gezien van overgewicht, eetverslavingen etc.
2. Om suikers te kunnen gebruiken voor onze energievoorziening zijn er heel veel vitamines, mineralen, sporenelementen etc. nodig. Die zitten wel in natuurlijke suikers als honing, kokosbloesemsuiker en lucuma, maar niet in de geraffineerde, industriële producten. Door geraffineerde suikers te eten, ben je dus een soort ‘dief’ van de voedingsstoffen die je zo hard nodig hebt.
3. Door alleen natuurlijke fructose te gebruiken en niet de overmaat uit de industrie voorkom je fructose-intolerantie (malabsorptie). Dit is een vervelende aandoening die veel weg heeft van een spastische darm en behoorlijk wat darmklachten kan veroorzaken. Lees er meer over op de website van Natuurdiëtisten.
4. Industriële fructose geeft veel meer kans op de vorming van AGEs in vergelijking met natuurlijke fructose. Deze binding van suikers aan eiwitten kan verstrekkende gevolgen hebben voor onze ogen, vaten en brein. Zie verder weetjes AGEs.
5. Fructose gaat in zijn natuurlijke vorm in fruit en groente altijd samen met veel vezels en allerlei andere inhoudsstoffen. Dit zorgt ervoor dat de suikers langzaam in onze bloedbaan worden opgenomen en zodoende gemakkelijk door onze lever en alvleesklier verwerkt kunnen worden. Voor industriële fructose geldt dit niet. Overigens raak je ook veel van de begeleidende vezels kwijt als je fruit in een juicer doet.

Zuiverheid honing

Honing van biologische imkers

Het is eigenlijk onvoorstelbaar hoeveel bijen ervoor nodig zijn, hoeveel kilometers ze moeten vliegen en hoeveel planten er moeten worden bezocht om nectar te verzamelen voor één potje honing. Je zou denken dat honing super duur moet zijn, ook omdat het niet kan bederven. Toch valt dat, afgezien van sommige soorten, reuze mee. Sterker nog, sommige honing is spotgoedkoop.

Wat we eigenlijk zouden moeten weten, is dat bijen deze noeste arbeid voor zichzelf verrichten: als wintervoorraad. Handige imkers halen de honing weg en geven de bijen er suikerwater voor terug. Niet zo gezond voor de bijen en hun weerstand en zeker niet gezond voor ons. Een duurzame imker laat een groot deel van de honing aan zijn bijenvolk ten goede komen. Dit betekent minder honing voor de verkoop en dus een duurdere honing.

Goedkope supermarktproducten zijn meestal afkomstig van bijen die met suikerwater gevoerd zijn. Deze honing wordt naderhand vaak nog verder vermengd met suiker. Het idee van ‘honing als medicijn’ (zie hierna), gaat dan niet meer op. Goedkoop is dus ook in dit geval duurkoop.

Koop daarom onverhitte, ongefilterde, koud geslingerde honing, het liefst in een glazen pot. (zo heb je ook direct minder xeno oestrogenen als sterk hormoonverstorende stof) En ook ‘onversneden’: dat wil zeggen niet gemengd met suikers. Het liefst ook wild van een biologische imker. Nu zul je wellicht denken; dat kan helemaal niet, want de bij van een biologische imker kan net zo goed niet-biologische nectar verzamelen. En dat is natuurlijk zo, je hebt er geen vat op waar het bijenvolk naartoe zwermt. Maar de manier waarop bijen gehouden worden en het eten dat ze te eten krijgen, maakt een groot verschil. Ook hier geldt weer de mooie uitspraak ‘de mens is ook wat zijn eten eet’.

Nog een paar grote verschillen tussen een biologische en een niet biologische imker: de kasten worden van natuurlijker materialen gemaakt, de vleugels van de koningin worden niet afgeknipt, de omgesmolten raten* van bijenwas bevatten veel minder vet-oplosbare bestrijdingsmiddelen zodat je veel minder xeno oestrogenen binnen krijgt. En natuurlijk wordt de standplaats van de bijenkast zo gekozen dat de dieren zoveel mogelijk planten kunnen bezoeken die niet met gewasbestrijdingsmiddelen zijn bespoten. In Alles draait om je hormonen kun je lezen hoe belangrijk het is om de hoeveelheid xeno-oestrogenen zoveel mogelijk te beperken.

* des te vaker de raten worden omgesmolten des te meer de toxines (die zich in de raat opslaan) natuurlijk deel uit gaan maken van de honing.

Of Einstein onderstaande uitspraak werkelijk heeft gedaan is niet duidelijk. Dat de voedselvoorziening en de natuur ernstig in gevaar worden gebracht door sterfte van wilde bijen en andere bestuivers is WEL zeker; circa 75% van ons voedsel is afhankelijk van bestuiving en voor de natuur is dat ongeveer 90% . Bovendien heeft het gros van de gewassen een hogere opbrengst door bestuiving. Dus een kern van waarheid zit zeker in deze uitspraak

´Als de bijen uitsterven, zal vier jaar later ook de mens uitsterven´. (Albert Einstein)

Honing als medicijn

De medicinale werking van honing is al duizenden jaren bekend. Hieronder een aantal goed gedocumenteerde eigenschappen van ‘echte’ honing:

• Bij osteoporose: het verbetert de opname van calcium.
• Bij infecties of ontstekingen: een van de inhoudsstoffen van honing is waterstofperoxide dat als een natuurlijk antibioticum functioneert. Manukahoning (afkomstig van de manukastruik uit Nieuw-Zeeland) is het rijkst aan heel specifieke antibacteriële inhoudsstoffen. Dit wordt op de verpakking aangeduid met UMF (Unique Manuka Factor) of met MGO. De hoogte van het getal met de + erachter geeft aan hoeveel procent UMF/MGO je honing, crème of gel bevat.
• Bij besmetting met de helicobacter pylori (die vaak verantwoordelijk is voor maagzweren).
• Honing uit je eigen streek kan een gunstig effect hebben op hooikoorts. Dit komt omdat de aanwezigheid van heel weinig pollen in ongefilterde honing je immuunsysteem er als het ware aan laat wennen (desensibiliseren), zodat je in het hooikoortsseizoen mogelijk minder last hebt.
• Bij eerste- en tweedegraads brandwonden: ook hier speelt de antibiotische werking een grote rol, maar ook de goede wondgenezing met minder littekenvorming.
• In de darmen: de prebiotische stoffen in honing zorgen voor verhoging van twee belangrijke bacteriestammen (bifido’s en lactobacillen). Belangrijke bacteriestammen voor je totale gezondheid.
• Bij kankerbehandelingen: suikers en kanker gaan eigenlijk niet samen. Toch lijkt er voor ‘echte’ honing wel een plekje te zijn, vanwege zijn enorme rijkdom aan nutriënten die op zowel darmen, ontstekingen, immuunsysteem, antioxidantniveau en energie aangrijpen. In dierproeven worden de bijwerkingen van chemotherapie beter doorstaan met manukahoning.(2)
• Bij diabetes type 1: omdat honing een effect heeft op de bloedsuikerspiegel (alvleesklier) en de lever (die bij een overmaat fructose omzet in vet) is honing niet echt bevorderlijk voor een diabeet: alvleesklier en lever zijn bij hen immers al overbelast. Onze lever speelt, net als de alvleesklier, een grote rol in de controle van bloedsuikers en te veel fructose ondermijnt de leverfuncties. Toch is er voor honing een uitzondering bij diabetes type 1. Het lijkt de beschadiging van de cellen waar insuline gemaakt wordt te kunnen herstellen, waardoor er toch weer insuline wordt aangemaakt en mogelijk minder insuline nodig is.

De verschillende soorten honing en hun specifieke eigenschappen

Afhankelijk van welk kruid, boom of struik de honing voornamelijk afkomstig is, heeft elke honing min of meer zijn eigen ondersteunende werking:

• Rozemarijnhoning: ondersteunt de bloedcirculatie en de galfunctie.
• Manukahoning: sterkste ontstekingsremmende werking, vanwege de UMF.
• Lindenbloesemhoning: werkt ontspannend op het zenuwstelsel.
• Kastanjehoning: ondersteunt het vaatsysteem.
• Boekweithoning: ondersteunt de doorbloeding. Bovendien bevat het de meeste antioxidanten.
• Dennen-, tijm- en eucalyptushoning: ondersteunt de luchtwegen
• Bloemenhoning: vermindert hooikoortsklachten.

De meeste onderzoeken die uitgaan van positieve effecten van honing zijn gebaseerd op een inname van circa 50 gram. (3)

Honing en het milieu

Kies voor biologisch (dynamisch) voedsel en draag bij aan het terugdringen van de bijensterfte.

Iedereen kent waarschijnlijk wel de verhalen over de massale bijensterfte. Volgens sommige wetenschappers is die het gevolg van de varroa-mijt die de bijenvolken uitmoordt. Maar veel andere wetenschappers zijn het daar niet mee eens. Zij geloven dat de bijensterfte wordt veroorzaakt door meerdere factoren: het grootschalige gebruik van gewasbeschermingsmiddelen (bijvoorbeeld op de koolzaadvelden terwijl koolzaad zo'n belangrijk gewas is voor bijen) en simpelweg de verarming van het landschap. Waar vind je nog landschappen die kleinschalig en afwisselend zijn en veel bloemen en gewassen voor bijen bevatten? Vreemd eigenlijk dat er zo weinig aandacht voor dit probleem is: het grootste deel van ons voedsel danken we aan de bestuiving via bijen. Eén bijenvolk bestuift ruim 200.000 bloemen/bomen per dag. Zonder bijen dus geen voedsel. Veel meer kiezen voor biologisch (dynamisch) voedsel waarbij het landschap en diversiteit van gewassen een belangrijke rol spelen is dus niet alleen voor de overleving van bijen maar ook voor onze eigen gezondheid en overleving een absolute noodzaak.

Wil je je honing online kopen? Een uitgebreid aanbod, van Nederlandse en biologische afkomst (ook nog vooral uit eigen imkerij) vind je o.a. bij deze webshop.

Honing en contra-indicaties

De meeste mensen weten wel dat je honing niet aan kinderen jonger dan één jaar mag geven. Honing kan sporen bevatten van de clostridium botulinum-bacterie. Omdat de darmflora van een baby nog niet helemaal ontwikkeld zijn, zou dit gevaarlijk kunnen zijn.

Stuifmeelpollen worden vaak ingezet als middel bij hooikoorts, omdat het histamine kan verlagen. Bij sommige mensen heeft het echter een averechts effect. Dat kan leiden tot een heftige allergische reactie. Honing bevat sporen van stuifmeel en kan bij gevoelige mensen een dergelijke reactie opwekken.

Bronnen

Int J Biol Sci 2012; 8(6):913-934. doi:10.7150/ijbs.3697

Honey - A Novel Antidiabetic Agent Omotayo O. Erejuwa , Siti A. Sulaiman, Mohd S. Ab Wahab / Suiker en zoetstoffen/Dr. Geert Verhelst, Placebo Nocebo 09-2013,

(2)PLoS One. 2013;8(2):e55993. doi: 10.1371/journal.pone.0055993. Epub 2013 Feb 7.

Intravenous administration of manuka honey inhibits tumor growth and improves host survival when used in combination with chemotherapy in a melanoma mouse model.

Fernandez-Cabezudo MJ1, El-Kharrag R, Torab F, Bashir G, George JA, El-Taji H, al-Ramadi BK.

(3) J Am Coll Nutr. 2008 Dec;27(6):677-89. Honey for nutrition and health: a review. Bogdanov S1, Jurendic T, Sieber R, Gallmann P.