De bomen door het ‘kokosolie-bos’ niet meer zien

Ik begrijp dat veel mensen de bomen door het ‘kokosolie-bos’ niet meer zien. Telkens weer die tegenstrijdigheden in de media over een voedingsmiddel. Laten we proberen enige duidelijkheid en nuancering aan te brengen. Maar direct bedenken; nageenog elk voedingsmiddel heeft voor- en nadelen. De dosis bepaalt of een voedingsmiddel zijn positieve of negatieve eigenschappen ontplooit. Daarom is variatie met stip op 1 het gezondste voedingsadvies. De waarschuwingen omtrent kokosolie gaan voornamelijk over het feit dat kokosolie een verzadigd vet is. En van verzadigd vet zouden we hart- en vaatziekten plus een verhoogd cholesterol krijgen. In 2017 kreeg kokosolie het nog zwaarder te verduren om de American Heart Association het verketterde.(1) Maar zoals bij elk verhaal geldt: er zijn altijd twee kanten.

De andere kant van dit verhaal:

Feit 1

Er zijn volop bewijzen dat verzadigd vet noch voor hart- en vaatziekten, noch voor een te hoog cholesterol zorgt.(2) Toch wil het verhaal ons iets anders doen geloven en dat heeft zijn oorsprong rond 1960, toen Ancel Keys een onderzoek deed in 20 landen. Hij wilde onderzoeken of in landen waar veel verzadigd vet werd gegeten meer hart- en vaatziekten voorkwamen dan in landen waar dit niet zo was. Er werden destijds 7 landen uitgepikt die deze hypothese bevestigden. Zouden alle 20 landen in de onderzoeksresultaten betrokken zijn, dan aten we nu nog steeds lekker verzadigd vet. Toen Ancel Keys zijn fout wilde herroepen, was het verhaal zo wijd verspreid (en door de industrie opgepikt met andere vetten en koolhydraatrijke/vetarme producten) dat het nooit meer is teruggedraaid. Tot op de dag van vandaag lijkt zijn onderzoek maatgevend te zijn. Terwijl het onderzoeken regent die dit ontkrachten. Industrieel vet (en onze hoge consumptie aan geraffineerde koolhydraten en vooral fructose) lijken de grootste boosdoeners te zijn. Een frappante studie was deze: deze studie laat nogmaals zien dat het niet verzadigd vet is maar bewerkt industrieel vet (en ook bewerkte industriele koolhydraten als brood en koekjes etc. trouwens) Wat bleek in deze studie: het maakte voor het risico op hart en vaatziektes niet uit of je vet of koolhydraten at maar wel WELK vet en koolhydraten men at: bij personen die de bewerkte vetten en koolhydraten in bewerkte producten aten steeg het risico wel! Bij de proefpersonen die verzadigd vet uit voedsel aten NIET. (3) Dat betekent zeker niet dat we ons te buiten moeten gaan aan verzadigd vet en dus ook niet aan kosolie.

Bovendien: de olien die ons ter vervanging van kokosolie worden geadviseerd komen vaak uit de linolzuur groep: de omega 6 vetzuren die bij een overmaat ontstekingsbevorderend zijn en overgewicht in de hand kunnen werken. Een groot onderzoek naar soja olie (veelgebruikt in de horeca en kant-en-klaar producten) bij muizen toonde aan dat overgewicht, insulineresistentie en leververvetting door soja olie veel meer in de hand worden gewerkt dan door kokosolie en zelfs de beruchte fructose(4)

Feit 2

Kokosolie is geen gewoon verzadigd vet, maar een zogenaamd middellange keten vetzuur (MCT genoemd). Deze vetten zijn gemakkelijk te verteren en worden in ons lichaam o.a. aangewend voor de energievoorziening in onze cellen, net als glucose. Meer dan de helft van kokosolie bestaat uit deze MCT vetten waar onze lever zogenaamde ketonen van kan maken. Deze zijn, net als glucose, als brandstofbron voor onze hersenen te gebruiken. Zeker bij bijvoorbeeld insulineresistentie (waarbij onze cellen verminderd gevoelig zijn voor de opname van insuline/glucose) is het belangrijk dat onze hersenen over een andere energiebron dan enkel glucose kunnen beschikken. En dan kunnen dergelijke MCT vetten goede diensten bewijzen, je hersenen moeten gewoon over een constante aanvoer van brandstof kunnen beschikken.

Bepaalde stoffen uit deze MCT vetzuren (zoals caprylzuren, laurinezuur etc.) beschermen ons lichaam/darmen tegen de aanwezigheid van bacteriën, virussen en schimmels. Ze zijn o.a. aanwezig in kokosolie, roomboter, rode palmolie, zure zuivel. Deze 'zuren' zijn belangrijk om de groei van ongewenste micro-organismen binnen de perken te houden.

Feit 3

Verzadigde vetten als kokosolie en roomboter zijn eerlijke, onbewerkte voedingsmiddelen waar onze gezondheid wel degelijk baat bij heeft. Roomboter bevat zelfs boterzuur, een stof die als voeding dient voor onze darmbacteriën: de organismen waar we in feite onze totale gezondheid aan te danken hebben. 'Gezondheid begint in de darm', zo leerden we al van de oude geneesheren. Met alle gekunstelde fabrieksmargarines, -halvarines en -bakboters kunnen we niet eens iets gezonds maken. Sterker nog, ze brengen heel wat processen in ons lichaam in de war. Zeker als je de transvetten bekijkt, die nog steeds volop in het gros van ons supermarktvoedsel aanwezig zijn. En dat ondanks het feit dat het RIVM ze nog steeds als “overtuigd risicoverhogend” ziet ten aanzien van hart- en vaatziekten.

Feit 4

Hoezeer men ons ook wil laten geloven dat onze voeding de hoogte van ons cholesterol bepaalt, fysiologisch gezien klopt dit niet. Maximaal 10% van ons cholesterolgehalte wordt bepaald door voeding. De rest wordt autonoom door onze lever aangemaakt. Als we te weinig cholesterol eten, gaat onze lever zelfs meer aanmaken! Zo belangrijk is cholesterol voor onze gezondheid. (zie hierover het (W)eetje over Cholesterol) En wat ook vreemd is; er bestaat een gezonde en een ongezonde vorm van LDL. Het punt is...die wordt zelden gemeten. Hoe moeten we dan weten of dit verhaal klopt?

Feit 5

Het staat buiten kijf dat verzadigd vet veel beter tegen verhitting kan dan onverzadigd vet, zoals zonnebloemolie. Dus bakken, braden, frituren etc. zijn bij uitstek de bereidingen waarbij je juist wat verzadigd vet zou moeten gebruiken. Je kunt dus niet zonder meer zeggen dat verzadigd vet slecht is. Het ligt er ook aan wat je ermee doet in de keuken. Geoxideerd vet, zoals bijvoorbeeld ontstaat als je zonnebloemolie hoog verhit, geeft oxidatie (vergelijk het met roesten) en dat leidt tot heel wat gezondheidsproblemen, zoals de oxidatie van cholesterol. En geoxideerd cholesterol is wel degelijk een veroorzaker van hart- en vaatziekten! Zie hierover het (W)eetje over Cholesterol. In het rapport van de American heart Association wordt weer geadviseerd om JUIST meervoudig vet (lees vet die niet goed tegen verhitting kan) te gebruiken.

Houd de gezonde vetten, zoals een scheut olijfolie, achter de hand om toe te voegen als je de pan van het vuur hebt gehaald.

Niets dan lof over kokosolie?

Nee, want zoals ik al schreef: er zijn geen voedingsmiddelen die alleen maar het predicaat gezond of ongezond kunnen krijgen: “Alles is gif en niets is gif. De dosis bepaalt.” Ook dat is al eeuwen een wijsheid. Er zijn bijna geen voedingsmiddelen (tenzij echt giftig uiteraard) die in hun eentje ziektes kunnen ontketenen. En dat geldt ook voor verzadigd vet zoals kokosolie. Zouden we alleen kokosolie gebruiken, dan is er geen ruimte in ons voedingspatroon voor de essentiële omega 3- en 6 vetzuren maar ook niet voor een zeer gezond Omega 9 vetzuur zoals olijfolie. (Essentieel wil zeggen dat ons lichaam deze stoffen niet zelf kan maken en we ze via onze voeding moeten binnen krijgen). Voor al onze vitale lichaamsfuncties moeten we de beschikking hebben over deze essentiële vetzuren. Bij een tekort of een disbalans in de Omega 3 en 6 vetzuren kunnen we allerlei klachten krijgen: van hormonale klachten, acne, eczeem, psoriasis, hart- en vaatklachten tot ontstekingen toe.

Zoals met alle gezonde voedingsmiddelen kun je ook van kokosolie iets ongezonds of schadelijks maken, door de bewerking of het productieproces. Zo kun je van totaal verschimmelde kokospulp (copra) toch een ontgeurde, witte kokosolie maken. Dat ziet eruit als de gezonde kokosolie, maar is gewoon een inferieur product dat, op zijn zachtst gezegd, niets toevoegt aan je gezondheid. Kies daarom liever voor biologische kokosolie, extra virgin kwaliteit.

We leven nu eenmaal niet meer in een tijdperk dat we veel fysieke arbeid moeten verrichten of veel moeten bewegen om aan ons eten te komen. Dit betekent dat we ook geen overmaat aan verzadigd vet met veel calorieën kunnen gebruiken. Bedenk dat je via allerlei kant-en-klare voedingsmiddelen al heel wat ‘verstopte’ vetten binnenkrijgt die je niet ziet. Tel daar nog eens de consumptie van vlees, vleeswaren en zuivel bij op en dan zit je al snel aan je vet-tax!

Ontstekingsremmend of toch niet?

Iemand die met ca. 20 ontstekingsremmende factoren per voedingsmiddel rekening heeft gehouden is Monica Reinagel met haar Inflammatory-Free Diet plan. Hoe logisch haar optelsom is, is lastig te beoordelen want de factoren die ze meeneemt in haar 'weging' zijn zeer divers; factoren als de hoeveelheid omega 3, ontstekingsremmende inhoudsstoffen, de hoeveelheid suikers, de glycemische lading, de aanwezigheid van voedingsstoffen en antioxidanten etc) Dit zijn allen sterk verschillende grootheden. Als zij de plussen en minnen van kokosolie bij elkaar optelt ziet ze deze niet als ontstekingsremmend. Dit kan te maken hebben met het feit dat verzadigd vet simpelweg geen ontstekingsremmende eigenschappen heeft. Maar zoals bij alle voedingsmiddelen geldt; overdrijf niet met een bepaald voedingsmiddel. Varieer met je al je voeding, ook met vetten; we hebben een goede balans tussen Omega, 3,6 en 9 nodig om ontstekingsremmend te eten. Zie verder het weetje voeding bij ontstekingen.

Geen vetoplosbare vitamines

In tegenstelling tot roomboter bevat kokosolie geen vetoplosbare vitamines. Dit kan een reden zijn om voor roomboter te kiezen en niet voor kokosolie. Ook bevat kokosolie niet de stof CLA die wel in roomboter (zeker grasboter) zit

Individuele reacties op kokosolie

Op ALLE voedingsmiddelen, hoe gezond ze ook zijn kunnen er individuele reacties optreden. Dat geldt voor elk eiwit, elk vet en elk koolhydraat. Ik ken geen voedingsmiddelen, hoe gezond ze ook te boek staan, die geen individuele reacties kunnen oproepen. Dagelijks hoor ik mensen vertellen dat ze gezonder wilden gaan leven. Dat ze daarom meer olijfolie of het super gezonde Budwig papje met lijnolie zijn gaan gebruiken maar dat het ze niet bekomt. Hoe licht verteerbaar kokosolie ook is en hoe fijn de moleculen voor een vet ook zijn, niet iedereen verdraagt het even goed. Dan kun je op zoek gaan naar de oorzaak (meestal gelegen in een verzwakte spijsvertering/lever-galwerking) of je gebruikt dit voedingsmiddel niet of incidenteel. Zeker niet als je na het eten van kokosolie een versnelde hartslag of angsten krijgt. (deze bijwerkingen komen inderdaad voor) Ook als het lymfesysteem van mensen een zwak punt is kan het zijn dat ze kokosproducten niet goed verdragen. De eeuwenoude wijsheid "niet wat we eten maar wat we verteren komt ons ten goede' is op elk voedingsmiddel van toepassing. Zo'n voedingsmiddel hoeven we daarmee niet in het verdachtenbankje te plaatsen voor iedereen. Als we zo gaan redeneren blijft er weinig te eten meer over.

Conclusie: gebruik je gezonde verstand

Kokosolie in een kwaad daglicht plaatsen, lijkt mij een geval van kokervisie. Gebruik je eigen logische verstand, varieer je voeding en je vetten, en verlies je niet in eenzijdige verhalen. Ik zag gisteren op de hei een grote groep schapen, stijf tegen elkaar aan gedrukt en elkaar ‘blind’ volgend. Een super eigenschap voor een schaap, maar wij mogen gelukkig zelf ons gezondheidspad bepalen. En daar hebben we eerlijke, vanuit meerdere gezichtspunten belichte informatie voor nodig.

Veel meer informatie over de achtergronden en de onderzoeken met kokosolie vind je in het boek: Kokosnoot geneest van Bruce Fife