Rogge

Geschiedenis van rogge (secale cereale)

Het is een graan dat weinig eisen stelt aan de grond en vrij winterhard is. Daarom werd het vooral in Noordelijke gebieden en op de zandgronden veel geteeld. Het is eeuwenlang de basis van veel maaltijden geweest (vooral in Oost Nederland) tot het werd verdreven door de komst van mais. Rond 1970 ontstond er een piek in de maisteelt ten koste van de percelen rogge (maar ook haver) Nu wordt het in Nederland vooral nog geteeld voor veevoer en als groenbemester. Rogge behoeft weinig kunstmest en bestrijdingsmiddelen en is ook daarom de moeite waard om de teelt te koesteren.

In vroegere tijden, toen granen geen strenge controles ondergingen voor ze gegeten werden, kwamen er vergiftigingen voor door een giftige schimmel (moederkoorn) die bij natte weersomstandigheden op rogge (en tarwe) kan groeien. Deze schimmel werd verdund gegeven aan vrouwen die moesten bevallen om de weeën op te wekken. In de niet-verdunde vorm, per ongeluk gegeten in brood, kon het tot vreselijke klachten, hallucinaties en krankzinnigheid leiden. In de Middeleeuwen kregen heksen hier regelmatig de schuld van en moesten dat met de dood bekopen. Zie verder mijn artikel 'Rogge en wijze vrouwen'.

De gezonde eigenschappen van rogge:

• Het draag bij aan verlaging van het LDL-cholesterol. Dit vooral door de lignanen erin. (1)

• Het verbetert bovendien de hele cholesterolstofwisseling door een gezondere productie van galzuren.(2) Het zou ook het risico op leverontstekingen mede verlagen. (2) Zie verder het weetje over gal.

• Het verbetert de aanmaak van Bifidobacteriën in de darm: Voldoende Bifidobacteriën zijn om zeer veel redenen belangrijk, zeker als het gaat om je breingezondheid.

• Het bevat een mooie hoeveelheid fyto-oestrogenen, waaronder lignanen. Lignanen verhogen de aanmaak van de zogenaamde SHBG (sexhormoonbindingsglobulines). Deze stof wordt door de lever aangemaakt en zorgt ervoor dat er niet te veel vrije hormonen in het lichaam aanwezig zijn. Dit is van groot belang bij klachten die met te veel vrije hormonen te maken hebben, zoals bij de meeste prostaatklachten en typische vrouwenklachten. Let op: fyto-oestrogenen komen vooral voor in onbespoten/biologische voedingsmiddelen.

• Het heeft een hoog verzadigingsgevoel. Als teveel/te vaak eten een aandachtspunt is kan rogge helpen om het aantal eetmomenten/hoeveelheid voedsel te verminderen.

• Het bevat de essentiële suikers (vezelachtige stoffen) xylose en arabinogalactanen: stoffen aan wie heel wat gezondheids- en immuun bevorderende eigenschappen worden toegedicht. Essentiele suikers (dat wil zeggen dat ons lichaam ze niet zelf kan maken en ze via de voeding geleverd moeten worden) eten we nog maar heel weinig omdat ons gemiddelde hoofdvoedsel nog slechts uit een zestal voedingsmiddelen bestaat: tarwe, mais, soja, melk, vlees en suiker.

• Rogge bevat net als haver, gerst en paddenstoelen nog een hele bijzondere vezel: beta-glucanen. De betaglucanen erin lijken de aanmaak van boterzuur-producerende-bacteriën te stimuleren. Je zult versteld staan als je leest hoeveel invloed deze hebben op je totale gezondheid. Studies naar de gezonde eigenschappen van rogge (op diabetes, cognitieve gezondheid en hart-en vaatziekten) lijken ook vooral te berusten op de omzetting van de vezels in boterzuur.(3)

• Rogge bevat volgens sommige voedingswaardetabellen (ze verschillen allemaal nogal in hun exacte cijfers) een aantal bijzondere voedingsstoffen die belangrijk zijn voor onze gezondheid: jodium 4.6 mcg/100 gram , selenium 35.3 mcg/100 gram, choline 30,4 mg/100 gram.

• Volkoren & zuurdesem roggebrood heeft een lage Glycemische Lading: 7. Een zegen voor onze bloedsuikerspiegel omdat het gemiddelde (wit)brood dat we eten juist een vrij hoge GL heeft. (7) Mogelijk is dit de reden dat het eten van roggebrood (vergeleken met vezelarm witbrood) het risico op diabetes 2 verlaagde in een onderzoek. (8)

Nadelen van rogge;

• Het bevat gluten (in de vorm van secalinen) Wel veel minder gluten dan tarwe overigens, vandaar dat roggebrood ook vrij plat is.

• Net als bijna alle andere plantaardige voedingsmiddelen bevat ook rogge anti nutriënten als fytinezuur. Dus een lange rijstijd blijft belangrijk.

• Volgens de Ayurveda staat het te boek als ‘verkoelend’ voedingsmiddel. Dus bij mensen met een uitgeputte spijsvertering zou een ‘verwarmend’ graan als bijvoorbeeld haver beter passen.

• We eten al ongelooflijk veel tarwegluten. Het meest gegeten graan in Nederland. Afwisseling met granen zonder gluten is daarom erg belangrijk. Of je nu wel of geen last meent te hebben van gluten. Zie artikel de divertarier.

Toepassingen van rogge

• Persoonlijk vind ik roggebrood het lekkerste brood dat er is. Jammer alleen dat er om de meeste roggebroden zo’n dikke laag tarwegluten zit. Koop bij voorkeur roggebrood zonder deze tarwegluten. Heerlijk beleg op roggebrood is bijvoorbeeld notenpasta of een eigengemaakte groentespread. Zie mijn artikel 10 reden om vaker

• Om deeg mee te bestrooien zodat je een mooie witte ‘poederlaag’ over je baksel krijgt.

• Om te mengen met andere granen in bijvoorbeeld een pannenkoek.
• Wordt veel gebruikt voor taai-taai/pepernoten
• Als vlok in muesli/granola
• In eigengemaakte crackers, zie ook mijn boek Je Brein Vitaal
• Als ingredient van volkoren pasta van Nederlandse bodem, zoals deze. 

Bronnen

1. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/10720164/
2. https://www.uef.fi/en/article/oat-and-rye-bran-fibres-alter-gut-microbiota-reducing-weight-gain-and-hepatic-inflammation
3. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/30400947/
4. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/10958815/
5. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/1333426
6. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4017427/&prev=search
7. https://glycemicindex.com/
8. https://academic.oup.com/ajcn/article/109/6/1630/5480604?login=true