Rozemarijn en jouw brein

Toegeven, ik ben een beetje bevooroordeeld wat betreft dit kruid. Voor mij is het een van de lekkerste kruiden uit de Mediterrane keuken waar ik regelmatig gebruik van maak. Wat een aroma en smaak genereert dit kruid, zelfs in een pannenkoek.

De waarde van dit kruid ten aanzien van onze gezondheid wordt alom geprezen. Kijk maar eens in een (oud) kruidenboek hoe het bejubeld wordt als het gaat om een gezonde doorbloeding/circulatie, lever-, nier- & galfuncties, als tonicum bij vermoeidheid etc. Soms lijkt het alsof het een soort panacee was: bijna overal goed voor.

Nader onderzocht

In de loop der eeuwen werd rozemarijn verder onderzocht. Een eerlijk is eerlijk: ook zonder laboratoria wisten we vroeger toch redelijk vaak de spijker op de kop te slaan. In de huidige monografieën van kruiden worden deze eigenschappen aan rozemarijn toegekend (1):

• Cholagogum en cholereticum, antihepatotoxicum/ hepatoprotectivum, carminativum
• Spasmolyticum, anticonvulsief, antioxidant, antimicrobieel, antiviraal, ontstekingsremmend
• Diureticum, analgeticum, tonicum voor het centrale zenuwstelsel en parasiticide (middel dat parasieten doodt)

Rozemarijn als antioxidant

De antioxidant functie van rozemarijn lijkt veel van de onderzochte eigenschappen te verklaren. De meest geneeskrachtige bestanddelen van rozemarijn zijn carnosol en carnosinezuur. Deze hebben een positieve invloed op de aanmaak van glutathion: onze ‘meester-antioxidant’, meester-ontgifter en mogelijk zelfs een belangrijke viruskiller. Zie ook dit artikel in Medisch Dossier Magazine over de rol van glutathion als viruskiller. Glutathion is onze krachtigste antioxidant om oxidatieve stress te lijf te gaan. Zelfs er aan ruiken lijkt al verlagend te werken. (2)

Eerdere artikelen over rozemarijn

Goedkoop was nog nooit zo duurkoop

Antioxidanten, lekkere beschermers

Lever ontgifting

Rozemarijn en ons brein

Ons brein met zijn circa 100 miljard neuronen is uiterst gevoelig voor toxines. Of deze nu uit het milieu komen of via onze eigen spijsvertering in onze bloedbaan komen. Zeker het onvolgroeide brein van baby’s en jonge kinderen is daar erg gevoelig voor.(4) Daarnaast lijkt er steeds meer bewijs te komen dat ook het oudere brein erg vatbaar is voor vrije radicalen en dat deze de veroudering van neuronen sterk kan versnellen.(5) Als het gaat om neurodegeneratieve ziekten wordt het steeds duidelijker dat niet zozeer onze genen (slechts in zo’n 5% van de gevallen) de oorzaak zijn, maar omgevingsfactoren die onze genen beïnvloeden. Vooral zware metalen en pesticiden worden onlosmakelijk gelinkt aan het verlies van neuronen: zij zijn namelijk veroorzakers van een flinke verhoging van vrije radicalen.

Wat rozemarijn bijzonder maakt als antioxidant (los van de al hierboven genoemd antioxidant functie ten aanzien van glutathion) zijn deze eigenschappen:

• Veel antioxidanten, denk bijvoorbeeld aan vitamine C en E, worden zelf uiteindelijk een vrije radicaal als ze hun anti oxidatieve taak hebben uitgevoerd (en moeten dan zelf ook weer geneutraliseerd worden door een volgende antioxidant) Dit geldt niet voor rozemarijn: deze eindigt niet als vrije radicaal en is daarmee een grote aanwinst om oxidatieve stress te lijf te gaan.(6)
• Rozemarijn heeft een herstellend effect op ons zogenaamde endorfine systeem.(6)
• Normaal gebruik als keukenkruid heeft mogelijk al een positief op de snelheid van ouderen en zou cognitieve achteruitgang helpen vertragen. (7)
• De antioxidanten in rozemarijn hebben mogelijk een gunstig effect op de bloed-hersen-barrière.(8) Een niet-intacte bloed hersenbarrière wordt gezien als een van de grote oorzaken van ziekten van het brein. Zie uitgebreide informatie in mijn boek ‘Je brein vitaal’.
• De antioxidant carnisol in rozemarijn lijkt ook de zogenaamde dopaminerge cellen in ons brein te beschermen. (specifiek wordt beschadiging door het bestrijdingsmiddel rotenone zelfs gemeld) Beschadiging van deze dopamine producerende cellen wordt o.a. in verband gebracht met Parkinson.(9)(9a)
• Rozemarijn heeft ontstekingsremmende eigenschappen. Nagenoeg alle chronische ziektebeelden die ons teisteren zijn ontstekingen. Niet zozeer de klassieke ontstekingen met koorts, roodheid en zwelling, maar zogenoemde chronische laaggradige ontstekingen. Bij deze ontstekingen is het immuunsysteem niet in staat geweest de ontsteking weer ongedaan te maken. Het gevolg is dat de ontsteking chronisch wordt en het immuunsysteem in een constante staat van paraatheid blijft. Het vecht dan elke dag tegen een ontsteking die het niet onder controle krijgt. Een van de gevolgen van dergelijke chronische ontstekingen is: meer oxidatieve stress. Ziekten van het brein die gelinkt worden aan chronische ontstekingen/oxidatieve zijn bijvoorbeeld:
  1. De ziekte van Alzheimer: door oxidatieve stress kunnen neuronen afsterven en zo bijdragen aan neurodegeneratieve ziektenals Alzheimer. Carnosinezuur in o.a. rozemarijn lijkt als antioxidant dit risico te verlagen. Mogelijk ook omdat er minder amyloide plaques gevormd worden in aanwezigheid van carnosinezuur. (10)
  2. Depressies: worden steeds vaker bij de chronische ontstekingsziekten ingedeeld: om heel veel redenen kunnen ontstekingen leiden tot depressies. (bijvoorbeeld doordat ze een dysbiose en lekke darm kunnen veroorzaken die zijn weerslag heeft op je neuronen) Door de remmende werking van rozemarijn op ontstekingen en zijn heilzame werking op de darmen) lijkt het via dat pad ook het risico op depressies te verlagen.(11)
  3. Ook het metabool syndroom, insulineresistentie en diabetes 2 zijn risicofactoren voor ziekten van het brein. Ook hierin lijkt rozemarijn weer een bescheiden preventieve werking te hebben omdat het de bloedsuiker-, cholesterol en triglyceriden niveaus reguleert. (dit bleek vooral ook op te gaan voor een vetrijke maaltijd)(12*) Een gezond hart-vaatsysteem is een van de belangrijke troef voor je breingezondheid. Zie de tekening hieronder.

Rozemarijn in de keuken

Ook hier heeft rozemarijn weer een aantal unieke eigenschappen als antioxidant:

• Tijdens het bakken/braden/roosteren van vlees kunnen zogenaamde hetero cyclische aminen ontstaan. Dit zijn potentieel kankerverwekkende stoffen. Rozemarijn lijkt dit tegen te gaan door zijn krachtige antioxidant capaciteit*.(13)
• Rozemarijn heeft het vermogen om de vorming van AGEs te verminderen*. Dit geldt overigens voor veel meer kruiden en specerijen. Zie mijn artikel over AGEs.(14)
• Gezonde vetzuren zoals Omega 3 in vis of olie kunnen makkelijk oxideren. Geoxideerde vetten zijn echter schadelijk voor onze gezondheid. Rozemarijn lijkt dit bij zowel de bereiding in de keuken* als in de menselijke spijsvertering enigszins tegen te gaan.(15)

* Let op: het zijn onderzoeken met extract en in vitro. Dat wil dus niet zeggen dat ze bij mensen als kruid ook deze werking vertonen. Ook zijn sommige onderzoeken alleen met dieren gedaan. Desondanks lijkt het, op basis van de antioxidanten in rozemarijn, zeker de moeite om het regelmatig in je eten te verwerken.

Mijn favoriete rozemarijn recepten

Ratatouille

Stamppot boerenkool op mediterrane wijze

Rozemarijn toastjes