Soja

Soja staat al geruime tijd in de belangstelling: Gezond of niet? In dit artikel geef ik je mijn visie op soja. Bedenk daarbij: ‘Niets is gif en alles is gif, de dosis bepaalt’.

Voor iedereen die actief met zijn gezondheid bezig is , maar zeker voor mensen die veel soja gebruiken, vegetariërs, mensen die voor niet-biologisch vlees, vis, zuivel en eieren kiezen, mensen met onverklaarbare vermoeidheids- en/of schildklierklachten.

De heilzame effecten van gefermenteerde soja

Fermentatie (of rijpen) is een manier om voeding te conserveren. Bij fermentatie wordt voedsel omgezet door bacteriën, gisten of schimmels. Hierdoor wordt het voedsel als het ware ‘voorverteerd’ en beter opneembaar. Voorbeelden van gefermenteerde voedingsmiddelen zijn: thee, koffie, zuurkool, yoghurt, miso, tamari, shoyu, brooddrank, molkosan, tempé, kefir, crème fraiche, zure room, karnemelk, yoghurt, azijn, bier, wijn en groentesappen op basis van melkzuurfermentatie.
De gefermenteerde vormen van soja (miso, biologische tempeh, biologische sojasaus, tamari en natto supplementen) hebben heel wat voordelen:

• gefermenteerde soja is een goed opneembare eiwitbron, mits geen overmaat en mits gezonde darmen.
• het fytinezuur en de trypsineremmers zijn door de fermentatie grotendeels onschadelijk gemaakt (hierover vertel ik verderop meer).
• gefermenteerde soja werkt als een probioticum in onze darmen.
• het is in de vorm van Tamari een geweldige smaakmaker (zeker een aanrader voor de mensen die nog veel met Maggi (veel zout en glutamaten) koken.
• Soja bevat flink veel fyto oestrogenen. Mits met mate gegeten & in de gefermenteerde vorm, kan dit de hormonale balans dienen. Lees het uitgebreide weetje over fyto-oestrogenen.

Ook kiemen van de mungboon (we noemen het gewoon taugé) zijn een gezonde en gemakkelijke aanvulling op je menu.

Gefermenteerde soja bevat heel wat inhoudsstoffen waar de verwachtingen hooggespannen van zijn. Gefermenteerde soja bevat o.a. de stoffen daidzeïne, glyceteïne en genisteïne. Deze worden iso-flavonen genoemd. In onderzoeken laat genisteïne de volgende positieve effecten zien:

• het kan mogelijk de progressie van Alzheimer vertragen
• het kan mogelijk ook de ontwikkeling van kankercellen, bijvoorbeeld bij borstkanker, afremmen.
• het kan mogelijk botontkalking bij vrouwen in de menopauze tegengaan en endometriose verminderen
• het kan mogelijk opvliegers in de menopauze verminderen.

Genisteïne zit vooral in miso en tempeh (gefermenteerde soja). Om genisteïne te kunnen omzetten in een gezonde stof, heb je wel een gezonde darmflora nodig. Daarom zijn de onderzoeken ook zeker niet eenduidig en de bewijzen dat ze je gezondheid dienen daardoor ook niet. Het hangt dan immers vooral af van de gezondheid van de darmflora van de proefpersoon. Let op dat je gefermenteerde soja en ongefermenteerde soja niet met elkaar verward als het gaat om het gezondheidseffect dat in onderzoeken wordt genoemd.

Wil je meer weten over een gezonde darmflora? Hier gaat de lezing Alles draait om je hormonen, de rol van gezonde darmen.

Hoe zit dat precies met soja in mijn voeding?

In de alinea ‘Soja ‘ heb je gelezen over gefermenteerde soja en de positieve effecten ervan. Ongetwijfeld ben je nieuwsgierig geworden naar hoe dat nou precies zit met soja. Gerfermenteerd of ongefermenteerd; wat houdt dat nou precies in?
In onderstaande alinea’s ga ik hier dieper op in.

Ongefermenteerde soja

Ongefermenteerde sojaproducten (tofu, tahoe, sojamelk, sojatoetjes, soja eiwitshakes/poeders, soja sauzen, soja vleesvervangers etc.) bevatten behoorlijk wat anti-nutriënten (dit zijn gifstoffen, oftewel stofjes die de plant aanmaakt om zichzelf te beschermen tegen parasieten, schimmels, virussen etc.) Het gaat om de volgende stofjes:

• Fytinezuur, dat ook in brood zit, bindt veel mineralen en sporenelementen, waardoor deze niet meer bruikbaar zijn voor ons lichaam. Zie ook het Weetje op deze site: Fytinezuur

Niet wat we eten maar wat we verteren komt ons te goede

(spreuk oude geneesheren)

• Sommige sojasoorten bevatten veel oxaalzuur. Net als fytinezuur remt dit de opname van mineralen en sporenelementen. Een overmaat aan oxalaat kan ook de kans op nierstenen vergroten.
• Trypsine-remmers belemmeren de opname van jodium. En zonder jodium kan niet alleen je schildklierfunctie maar je hele gezondheid en vitaliteit ondermijnt worden. Lees het uitgebreide weetje over de schildklier. Trypsine helpt onze alvleesklier om eiwitten in bruikbare aminozuren te splitsen. Als je ongefermenteerde soja (met trypsine-remmers) eet als eiwitvervanger, dan kom je bedrogen uit: het eiwit in soja kan immers niet goed genoeg worden afgebroken omdat de trypsine-remmer in soja dit tegengaat. Ook andere eiwitten worden minder goed afgebroken door trypsine. Zeker voor veganisten en sommige vegetariers, die al gemakkelijker een tekort aan eiwitten oplopen, is dit belangrijk om te weten. Lees hier het uitgebreide weetje over de voordelen en valkuilen van een veganistisch voedingspatroon.
• Net als veel granen bevat soja lectines. Deze kunnen bij een overmaat zorgen voor klontering van ons bloed. Lectines kunnen ook ‘lekkende darmen’ veroorzaken of deze klacht verergeren. Diversiteit in je voeding is daarom ZO belangrijk!
• Door het gebruik van soja neemt de behoefte van ons lichaam aan vitamine B12 en D toe.
• Vooral de sterk verhitte soja eiwitpoeders/shakes kunnen gedenatureerde aminozuren bevatten en helaas ook heel wat aluminium, dit is giftig voor ons brein.
• De vleesvervangers zijn vaak gemaakt van soja-hydrolysaat. De gezondheidsbevorderende effecten van soja (zie begin van het artikel) hoeven niet voor deze vorm te gelden. 

Genetisch gemanipuleerde soja zit in veel van ons dagelijks voedsel ‘verstopt’. Als je etiketten leest zul je zien hoe vaak het een ingredient is van kant-en-klare producten. Ook wordt het veel aan niet-biologisch gehouden dieren gevoerd. Door niet-biologisch vlees (maar ook zuivel, eieren etc) te eten, eet je indirect ook vrij veel genetisch gemanipuleerde soja. " Je bent niet alleen wat je eet, je bent ook wat jouw eten eet" is inmiddels een gevleugelde uitspraak. 

Zo krijgt menigeen, via de dagelijkse voeding een flinke ‘shot’ soja. Bovendien wordt genetisch gemanipuleerde soja in honderden supermarktproducten verwerkt zonder dat je je dat als consument realiseert. Als je dan ook nog veel soja in je voeding gebruikt kun je je voorstellen dat het erg veel wordt. En dat variatie in je voeding, het belangrijkste aspect voor je gezondheid, zo gemakkelijk in het gedrang komt.

Negatieve effecten van overmaat aan soja in ons voedsel

Steeds meer mensen kunnen niet tegen soja: het was nooit onderdeel van onze voeding in het Westen en we krijgen er nu veel van binnen. Er is zelfs al babyvoeding met soja. Steeds meer bewijzen komen aan het licht dat hormonale afwijkingen en onvruchtbaarheid ook richting genetisch gemanipuleerde soja wijzen. Waarom zou je zoveel van een voedingsmiddel eten waarvan je niet zeker bent van het effect op je gezondheid?

Het hoeft ook niet want er zijn volop gezonde en lekkere alternatieven voor soja. Denk alleen al aan de haver-, amandel-, hazelnoot-, spelt- en rijstmelk die ook volop verkrijgbaar zijn. Op het gebied van vleesvervangers zijn er ook lekkere en goede alternatieven zoals lupine,lupeh, quinoa, kikkererwten en andere peulvruchten, quorn, speltseitan etc. En wat te denken van een super lekker eitje van een loslopende kip?

Wereldwijd trekken geleerden ook aan de bel over de risico's van genetisch gemanipuleerde soja op onze eigen gezondheid en die van de dieren die het eten. niet alleen door de genetische manipulatie maar ook door de herbicides (zoals glyfosaat) die worden gebruikt bij GMO gewassen. Zie bijvoorbeeld dit onderzoek van Nicolas Taleb.

Voor meer informatie hierover verwijs ik je graag naar één van mijn boeken. Of volg één van mijn lezingen.

Soja en je hormonen

Soja bevat veel fyto-oestrogenen (soja isoflavonen). Aziatische vrouwen gebruiken dit al eeuwen om overgangsklachten te verminderen. Maar wat Aziatische vrouwen wel door overlevering hebben geleerd en wij niet: slechts een beetje soja is dan geschikt. Ze eten het absoluut niet als eiwitvervanger zoals wij dat in het Westen doen. Bovendien weten de Aziaten dat gefermenteerde soja het heilzame effect geeft, dit in combinatie met weinig verzadigd vet, veel vezels en groenten. Ook weten de Aziatische vrouwen dat het beschermende effect van soja tegen hormonale kankers optreedt als het vanaf de puberteit op het menu staat. Of invoering van soja op het menu op latere leeftijd ook dit effect heeft is nog steeds niet bekend.

De fyto-oestrogenen hebben twee soorten invloed op de oestrogeen huishouding in ons lichaam:

• Ze kunnen de receptor op de celmembraan bezetten die anders door echte oestrogenen zou worden bezet. Dit zou ook de anti-kanker werking van deze stoffen kunnen verklaren: in plaats van een echt oestrogeen ‘dokt’ er een fyto-oestrogeen aan op de receptor met een veel zwakkere werking. Zeker bij een overmaat aan oestrogeen (door bijvoorbeeld anticonceptie of veel xeno-oestrogenen via de voeding/drinkwater) of de aanwezigheid van de schadelijke vorm van oestrogeen is dit een voordeel. Als de overmaat of de schadelijke vorm van echte oestrogenen niet kan aandokken omdat de receptor-plaats al bezet is zouden ze ook geen klachten veroorzaken. Dit is logischerwijs ook de verklaring dat vrouwen met PMS, endometriose, cystes etc. minder klachten ervaren bij voldoende inname van fyto-oestrogenen. En dit zelfde geldt voor mannen met prostaatklachten: ook dit is in de meeste gevallen het gevolg van teveel oestrogenen/foute omzetting van testosteron. Fyto-oestrogenen reguleren in dit geval zowel de oestrogeen als de testosteron balans.
• Ze kunnen de werking van oestrogeen nabootsen bij een tekort aan oestrogeen. Dit is voor vrouwen in de menopauze natuurlijk een groot voordeel omdat veel overgangsklachten, botverlies en stemmingsproblemen zo beperkt kunnen worden.

Lange tijd was er zorg over deze tweeledige werking van oestrogeen. Daarom werd zeker aan vrouwen met hormonale kankers afgeraden om veel soja te eten. Maar gelukkig is er inmiddels bekend dat natuurlijke oestrogenen op een andere receptor op de cel ‘aandokken’ dan de receptoren voor ‘echt’ oestrogeen. Echte hormonen en synthetische hormonen dokken aan op de zogenaamde ER-alpha receptor. Fyto-oestrogenen doen dit op de ER-bèta receptor. De ER-bèta receptor houdt de ER-alpha receptor weer in bedwang. Dat is natuurlijk goed nieuws voor iedereen die graag een gezonde hormoonhuishouding wenst. Zie verder de uitgebreide informatie in dit artikel over fyto-oestrogenen.

Maar door alle nadelen (en zeker dankzij het feit dat we bijna allemaal genetisch gemanipuleerde soja binnen krijgen), blijft matig sojagebruik toch voorlopig de meest veilige optie. Bij een paar glazen sojamelk per dag of een paar keer per week een soja vleesvervanger, zit je wel aan je taks. Dit geldt zeker voor kinderen, mannen en zwangeren. Dit geldt overigens ook voor overmatig gebruik van lijnzaad (bevat ook veel fyto-oestrogenen). Elke dag lijnzaad in een hoge dosering van meer dan 30 gram is niet wenselijk. Maar dit geldt natuurlijk voor elk voedingsmiddel: een teveel van een bepaald voedingsmiddel is nooit goed.

Gelukkig hoef je geen soja te eten om aan je fyto-oestrogenen te komen. Er zijn volop heerlijke andere bronnen: peulvruchten, lijnzaad, druiven, uien, appels, groene thee, broccoli, sesamzaad etc. Zie verder blz. 364 van mijn laatste boek 'Alles draait om je hormonen'.

Bovendien is de massale sojateelt voor de diervoederindustrie niet gezond voor het milieu. Lees hieronder meer:

Soja en je brein

Onder invloed van stress zoeken we vaak voeding die ons een prettig, ontspannen gevoel van beloning geeft. Denk aan (melk)chocolade, chips, koekjes, ijs, borrelnootjes etc. Het gros van dit ‘troostvoedsel’ wordt gemaak van tarwe, mais, melk en soja. Deze bevatten alle vier morfine achtige stofjes die, als ze niet goed worden afgebroken door zogenaamde DPP-IV enzymen in onze darmen, in ons brein belanden. Dat ze niet goed worden afgebroken heeft in de veel gevallen te maken met de overmaat van deze vier in ons huidige voedingspatroon. In ons brein bezetten deze morfine achtige stofjes, die exorfines genoemd worden, de ‘aandock plekken’ van ‘feel good’ stoffen als endorfines, dopamine en GABA. Deze imitatie feelgood stoffen geven ook een korte en tijdelijke gelukzalige boost. Dat voelt zo fijn dat we snel opnieuw naar ons troostvoedsel grijpen. Het gevoel van beloning dooft echter steeds sneller uit, waardoor we steeds vaker en sneller hunkeren naar deze stoffen. Het frequente aanbod van deze ‘imitatie-feel-good’ stoffen zorgt zo voor een overprikkeling van ons brein. Uit bescherming tegen overprikkeling kunnen cellen resistent worden: ons brein wordt dan als het ware doof voor zowel de imitatie als de werkelijke geluksstoffen. Die niet alleen belangrijk zijn om ons goed te voelen maar ook erg belangrijk zijn om onze stressreacties te dempen. Troostvoedsel met veel exorfines maakt ons uiteindelijk dus juist stressgevoeliger. Stoppen met deze overmaat is van vitaal belang bij chronische stress. Ook omdat je darmen deze overmaat aan deze vier niet aankunnen. Neem eens de moeite om etiketten te bestuderen: je zult zien dat tarwe, melk en soja vaak alle drie in een groot deel van ons kant-en-klare voedsel voorkomen. Lees verder hierover in het weetje over Melk.

Het zijn niet alleen de opiaat-achtige stoffen in soja, ook de overmaat aan oestrogenen in soja lijken verantwoordelijk voor deze exorfine problematiek.

Soja en onze aarde

Het milieu heeft erg te lijden onder onze massale sojateelt:

• Ruim 90% van alle soja die verbouwd wordt is bedoeld voor de diervoederindustrie. In Amerika en Argentinië wordt resp. 91 en 99 % genetisch gemanipuleerd. Inmiddels verbouwen we op zo’n 170 miljoen hectare gentech gewassen. En we produceren inmiddels zo’n 200 miljoen ton soja per jaar! Zouden we enkel soja, zonder gentech, verbouwen voor menselijke consumptie dan zouden deze negatieve gevolgen voor de aarde uiteraard niet opgaan. 
• Niet-biologisch gehouden dieren (ook gekweekte vissen) krijgen steeds meer soja en mais te eten. Niet-biologische soja is bijna altijd genetisch gemanipuleerd. Dit geldt ook steeds vaker voor mais. Deze monoculturen hebben een enorme impact op het milieu. Maar ook op de dieren die ze eten: dit onderzoek is ronduit schokkend. (Koeien waarbij 40% van hun voeding uit GMO mais bestond kregen allerlei onverklaarbare ziekten/sterfte die geweten werden aan de GMO en de toxische stoffen in mais) Ik krijg er altijd een beetje ‘Jurassic Park- visioenen’ bij: we weten te weinig wat deze monoculturen -die resistent zijn tegen glyfosaat/Round Up- uiteindelijk met onze gezondheid en ons milieu gaan doen. Dit heeft grote impact op milieu: erosie en ontbossing (elk jaar ca. 4 miljoen hectare regenwoud) en het broeikas effect. Zo'n 25% van het broeikas effect wordt gegenereerd door de voedselproductie. Minder vlees eten is een belangrijke stap in de richting van vermindering van het broeikaseffect. Waar inmiddels ook de noodklok flink over geluid wordt is over de hoeveelheden glyfosaat die in ons voedsel en ons drinkwater terecht komen; een ware hormonale nachtmerrie voor de mens. Glyfosaten en bestrijdingsmiddelen zijn 'xeno-oestrogenen' met een flink verstorende rol op onze gezondheid. Zie ook deze uitzending van Zembla die over de nadelen van glyfosaat gaan. Wie denkt dat het zo'n vaart allemaal niet zal lopen, volgt hieronder een klein stukje tekst van een waterbedrijf dat zijn bezorgdheid aan de Tweede kamer liet blijken middels een brief in 2015: "het grootse probleem met glyfosaat is nu juist het risico voor de drinkwaterproductie. Uit oogpunt van de volksgezondheid gelden wettelijke normen – zowel nationaal als Europees – voor onkruidbestrijdingsmiddelen in drinkwaterbronnen. Daar voldoen we dus niet aan en glyfosaat overschrijdt de norm het vaakst, de afgelopen 5 jaar ruim 130 keer. Door gebruik op bestrating komt het middel in het oppervlaktewater. Inmiddels wordt het ook al boven de norm aangetroffen in grondwater. De ‘onschuldige allesdoder’ glyfosaat spoelt dus wel degelijk uit naar drinkwaterbronnen en daar hoort een gifstof niet thuis (brief 2015, Vewin waterbedrijf) "
• Los van deze genetische manipulatie worden er massaal regenwouden gekapt om plaats te maken voor grond waarop we soja kunnen verbouwen. De vraag naar vlees blijft immers toenemen nu ook landen als China, door een betere welvaart, steeds meer vlees gaan eten (Nederland en China zijn trouwens de grootste afnemers van soja. Steeds meer dieren krijgen in Nederland soja gevoerd)
• Soja was een gewas dat niet veel bestrijdingsmiddelen behoefde. Door de opkomst van gen-tech soja lijkt dat sterk te veranderen: In Argentinie wordt inmiddels 2 x zoveel bestrijdingsmiddel (glyfosaat) gebruikt dan bij niet genetisch gemanipuleerde soja.
• Wie denkt dat de massale kap van regenwouden voor soja weinig te maken heeft met zijn eigen gezondheid komt bedrogen uit. Neem alleen al de grote hoeveelheden pesticiden die de teelt van zulke monoculturen met zich meebrengen. En niet te vergeten het verlies van biodiversiteit! Zoals ik in mijn boek Alles draait om je Hormonen uit de doeken doe: de (hormonale) gezondheid van de mens kun je op geen enkele manier los zien van de gezondheid van ons milieu.

Met je gezonde verstand kun je je er misschien wel iets bij voorstellen als chemiereuzen en grote voedselgiganten de voedselproductie zo sterk bepalen. Zeker als je de documentaire Food.Inc. hebt gezien (anders zie de link onderaan) hoe ernstig de wereld en onze gezondheid in gevaar komen nu de voedselmarkt nog slechts door een paar spelers op de markt wordt geregeerd. Met de overheden hebben ze nauwe connecties zodat ze ongebreideld verder kunnen gaan en met iedere tegenstander wordt korte metten gemaakt. Oprah Winfrey, die zei dat ze nooit meer een hamburger wilde eten, kreeg een rechtszaak aan de broek door de giganten. Gelukkig heeft zij, in tegenstelling tot de gemiddelde burger, wat miljoenen achter de hand waardoor ze de rechtszaak won. Maar het stemt toch wel tot nadenken als we zo monddood worden gemaakt. En bedenk wel: er zijn zoveel mogelijkheden om anders te eten.

Soja in je dagelijkse leven

Op basis van genoemde gegevens zou je ervoor kunnen kiezen om het milieu en je eigen gezondheid een plezier te doen:

• Eet minder vlees en eet, als je vlees eet, het vlees van biologisch gehouden dieren. Die krijgen namelijk geen Gentech soja en mais. En bovendien is minder vlees eten de manier om de massale teelt van soja wat te verminderen (voor 1 kilo vlees is ca. 5 kilo plantaardig voedsel nodig, waarvan een deel soja) Door minder vlees uit de intensieve veehouderij te eten zal ons drinkwater uiteindelijk weer minder glyfosaat en antibiotica gaan bevatten. Allemaal hormoonverstorende stoffen die onzichtbaar onze gezondheid ondermijnen.
• Eet niet eenzijdig dagelijks dezelfde sojaproducten maar leg de nadruk meer op gefermenteerde soja en andere plantaardige eiwitten. Heerlijk en gezond, alleen al omdat je varieert in je voedingsmiddelen.
• Maak je eigen eten. Koop alle ingrediënten los en maak er zelf de (h)eerlijkste gerechten van. Zo ontkom je aan een heleboel toegevoegde soja in allerlei soepen, sauzen, brood, pakjes, zakjes, snacks etc. Door zelf je eten te maken breng je automatisch veel meer variatie aan in je voeding. Turf maar eens hoe vaak je dezelfde hulpstoffen op het etiket van kant-en-klaar voedsel ziet staan: achter tarwe, gluten, soja, melkeiwit en geharde plantaardige olie zullen je heel wat streepjes kunnen zetten. Allemaal ingrediënten die je niet toevoegt als je zelf je eten maakt!
• Overleg altijd met je arts als je iso-flavonen als supplement wilt gebruiken naast andere synthetische hormonale medicatie.
• Als je soja-olie wilt gebruiken kies dan ook altijd voor de biologische, koudgeperste variant. Er is zeer veel geraffineerde soja-olie op de markt.

Lees meer

Meer weten over dit onderwerp? In mijn boek: ‘Alles draait om je hormonen’, wordt de invloed van het milieu op je hormonen verder toegelicht.

Via deze link kun je meer lezen over de mogelijke effecten van genetisch gemanipuleerde voeding.

Zie bijvoorbeeld dit artikel over ‘Soja van oerwoud tot kippenbout’ van Milieu Defensie.

Kijk voor de aardigheid eens naar deze brief die Milieu Defensie naar Albert Heijn stuurde om hen bewust te maken van de enorme milieuproblematiek omtrent soja.

Of bezoek de volgende websites:

http://www.seventhwaveuk.com/content/67-soya-good-food-or-anti-nutrient
http://www.wijwordenwakker.org/content.asp?m=m4&s=M111&ss=P1757&l=NL
http://www.voedselanders.nl/voedselanders.nl/Start.html