Op de dag van de winterzonnewende (21 december) gaf ik alle genodigden op ons zonnewende feestje een tamme kastanje om te poten. Een bijzondere boom om te poten op de dag waarop de dagen weer gaan lengen. En we vieren dat we van het donker weer naar het licht gaan.  Ook figuurlijk zou de tamme kastanje namelijk licht kunnen brengen: wat betreft onze emotionele gezondheid en onze fysieke gezondheid. Een ander lichtpuntje is de overheerlijke smaak, vind ik althans.

Lichtbrenger volgens Dr. Edward Bach

Volgens Dr. Edward Bach was het de Bach bloesem remedie tegen hopeloze vertwijfeling. Voor mensen die de grenzen van hun belastingsvermogen hebben bereikt. Ze hebben te lang gestreden en gehoopt maar zijn aan het eind van hun Latijn. De persoon voelt zich moederziel alleen met de rug tegen de muur staan. Als een jonge vogel die uit het nest gevallen is en aan zijn lot is overgelaten. Deze toestand van lijden vormt altijd het begin van een volgende beslissende levensfase: hij moet zich volledig opnieuw moet geven en als het ware opnieuw geboren moet worden. ‘Het moet eerst nacht worden voor het weer licht kan worden’. Maar als het licht dan ook terugkeert: dan voelt de persoon zich na deze donkere periode herboren: als een feniks die uit zijn as herrezen is. En op de drempel om een nieuwe horizon te ontdekken. Het geeft volgens Bach nieuwe hoop en herstelt het vertrouwen in het leven en in zichzelf.

Volgens mythen en legenden

" De boeren wisten het: de Tamme Kastanje was een geschenk van God want in het najaar "regende het brood uit de hemel". (daarom heeft het nog steeds als bijnaam ‘het graan uit de bomen’) Maar de duivel was jaloers en blies zijn kwade adem over de bolsters, die toen scherpe stekels kregen. Toen deed God een slimme tegenzet: als de kastanjes rijp waren en op de grond vielen, sprongen de bolsters in vier delen open in de vorm van een heilig kruis. Zo kon men de kastanjes zonder moeite oprapen." Zie verder deze pagina over de legendes omtrent de tamme kastanje. Citaat keltische boomastrologie.

Het werd echt gezien als armeluisvoedsel: “Arme lieden, welke in het gebergt wonen, gebruyken uyt nood deeze vruchten, om’er tot onderhoud haars levens, brood van te maken.” (citaat uit Compendium van Rituele planten in Europa)

Nu worden kastanjes (marrons) vooral nog gebruikt als puree bij wildgerechten. Maar…..het zou niet verkeerd zijn om af en toe weer wat kastanjes op het menu te zetten. Zie hieronder.

Gebruik in de natuurgeneeskunde en homeopathie

In de homeopathie is Castanea Sativa (of vesca) een klein middel dat soms ingezet wordt bij beginnende kinkhoest. (raadpleeg altijd een homeopaat)

In de Gemmo therapie vormen de knoppen van de Castanea Sativa een middel om dat vooral gericht is op de bloedsomloop in de benen. En wordt het ingezet bij spataders, zware benen, kuitkrampen, aderontstekingen en oedeem. (bron Handboek Gemmotherapie/ Ted Gerritzen)

En in de kruidengeneeskunde wordt het blad, net als vroeger, nog wel ingezet als hoeststillend middel (in Castanea hoestdrankjes) en slijmoplosser. Veel oude volksgebruiken vertellen over het gebruik van een kastanje als amulet; ze werden in de broekzak gedragen om te beschermen tegen jicht en reuma.

Van armeluiseten naar superfood

Inmiddels is de tamme kastanje bijna een hype geworden. In menig voedselbos wordt ie aangeplant en geroemd om zijn voedzame vruchten. Waar haal je immers je koolhydraten (die nu vooral door eenjarige granen, peulvruchten, rijst etc.) worden geleverd vandaan? Nou, uit de tamme kastanje bijvoorbeeld.

“Sativa” in de Latijnse naam van deze boom betekent niet voor niets ‘verzadigend’ en ‘nuttig’. Wel eens kastanjepuree gegeten bij spruitjes of een wildschotel? Dan weet je hoe verzadigend ze zijn.

Gebruik als voedingsmiddel

• Tamme kastanje(meel) is een prachtige bron van resistent zetmeel. Door resistent zetmeel te eten bewijs je je darmen een enorme dienst. Hieruit kunnen zij zogenaamde korteketenvetzuren als boterzuur maken. Zie kader hieronder voor het grote belang hiervan voor onze gezondheid. Omdat resistent zetmeel niet als 'suiker' kan worden opgenomen in de bloedbaan geeft het geen ontregeling van onze bloedsuikerspiegel en heeft het logischerwijs een gunstig effect op diabetes, metabool syndroom, insulineresistentie etc. In een proef met dieren verminderde kastanjemeel de vetophoping in de buikstreek. (1) Een belangrijke oorzaak (en gevolg) van chronische verstoorde bloedsuikerspiegels. De grote gevolgen van verstoorde suikers op onze totale gezondheid hebben vooral te maken met de hoge oxidatieve stress en de vorming van AGEs die door hoge bloedsuikers veroorzaakt worden. Tamme Kastanje lijkt in dieronderzoek de rem te kunnen zetten op deze beide gevolgen (2) 
• Het meel is zoet. Door met tamme kastanjemeel te bakken kun je met een fractie van de suiker toe. Probeer het maar eens uit met deze nostalgische biscuitjes. Ze worden daarom bovendien lekker knapperig. Daarom bak ik er ook altijd kruidnoten en kerstkoekjes van. De grote hoeveelheden suikers en snelle koolhydraten die het gemiddelde Westerse voedingspatroon bevat wordt medeverantwoordelijk gehouden voor heel wat van onze ziektebeelden. Zie verder hierover mijn artikelen 'vezels, vezels, vezels' en 'Koolhydraten kunnen je maken of breken'.
• De fytochemische stoffen in kastanje (zoals tannines) hebben een antioxidant capaciteit. Die beschermen tegen oxidatieve stress. Mogelijk heeft tamme kastanje daarom een beschermd effect op het hart. (1)

Klik hier voor de uitgebreide lijst van vezels die een bijdrage leveren aan darmgezondheid

Zelf verzamelen?

Het is altijd een feestjes om in de herfst tamme kastanjes te rapen. (weet wel zeker dat je niet de paardenkastanje* raapt, die is niet eetbaar) Maar besef altijd dat de tamme kastanje in de natuur het eten is voor heel veel knaagdieren. Zij hebben geen supermarkt in de winter dus neem maar een klein beetje mee voor eigen gebruik. Heb je wel plek voor een eigen kastanjeboom en heb je jaren geduld voor je de eerste kunt oogsten? Kweek dan zelf eentje op. Neem dan de nodige plantmaatregelen in acht. Zie deze info.

*De paardenkastanje is overigens wel een prima en gratis wasmiddel van Moeder Natuur. De saponines (zeepstoffen erin) zorgen voor een sopje en een mooie schone was. Zie deze info hoe je het zelf kunt maken. 

Geen zin in zelf verzamelen? Je kunt kastanjemeel kopen in veel (online) natuurwinkels. En af en toe kun je ze bij bepaalde supermarkten zoals de Lidl kopen als 'marrons'. Deze kun je verbrokkelen en door/over je gerechten doen (zoals een salade of traybake) maar ook verkruimelen en verwerken in bijvoorbeeld een taart.