Voedingssupplementen, wenselijk of weggegooid geld?

Daar waar voeding zaken kan oplossen, zal ik niet snel naar een supplement grijpen. Toch kan onze behoefte aan voedingsstoffen lang niet altijd afgedekt worden met voeding alleen, hoe gezond je ook eet. Dagelijks hoor ik van mensen dat ze door hun omgeving of reguliere hulpverlener bijna voor gek worden verklaard als ze supplementen gaan slikken. Laatst nog schreef iemand op mijn Facebookpagina “Als je gezond eet, hoef je die rommel niet te slikken”. Vanuit mijn 15 jaar ervaring met het voorschrijven van supplementen heb ik dit artikel geschreven. Ik hoop dat het je helpt om je eigen mening te vormen over dit complexe onderwerp. Zijn supplementen weggegooid geld of kan het wel degelijk de moeite waard zijn om ze te gebruiken?

Onze voeding bevat vaak niet alle voedingsstoffen

Voldoende groente, fruit en jodiumbronnen

Slechts een klein percentage van alle Nederlanders krijgt voldoende groente, fruit en jodiumbronnen binnen. Volgens de Voedselconsumptie peiling 2012-2016 at de gemiddelde Nederlander in 2016 zo’n 130 gram groente en 130 gram fruit, terwijl de minimale norm op 250 gram groente en 200 gram fruit ligt.(2) Slechts 15% van de volwassenen in Nederland haalt deze normen. Volwassenen tussen de 19 en 50 jaar scoren het slechtst. Naar schatting hebben zo'n 6 miljoen Nederlanders een jodiumtekort, zie weetje jodium.

Uitputting van de bodem

Door uitputting van de bodem bevatten groente en fruit nog maar een fractie van de vitamines, mineralen en sporenelementen ten opzichte van zo’n 30 jaar geleden. Er zijn nog altijd mensen die denken dat ze met één sinaasappel per dag hun vitamine C-behoefte hebben afgedekt. Helaas is de werkelijkheid weerbarstiger. Zie schema hieronder en rekenen we ons vaak rijk aan stoffen die er in werkelijkheid veel minder in zitten:

Tabel afname mineralen en essentiele voedingsstoffen in periode 1940-1991-2002
(bron: 2003, D. Thomas; http://www.mineralresourcesint...)

Mineraal/sporenelement	Groente algemeen	Fruit algemeen	Vlees algemeen	Kaas algemeen	Zuivel algemeen	Gemiddelde % afname
Natrium	-49%	-29%	-24%	-9%	-47%	-34%
Kalium	-16%	-19%	-9%	-19%	-7%	-15%
Fosfor	+9%	+2%	-21%	-8%	+34%	+1%
Magnesium	-24%	-16%	-15%	-26%	-1%	-19%
Calcium	-46%	-16%	-29%	-15%	4%	-29%
Ijzer	-27%	-24%	-50%	-53%	-83%	-37%
Koper	-76%	-20%	-55%	-91%	-97%	-62%

Bij groente en fruit is uitgegaan van de periode van 1940-1991, bij vlees, kaas en zuivel van de periode 1940-2002. Het is een gemiddelde van 72onderzochte voedingsmiddelen

Belangrijkste oorzaken die in het rapport genoemd worden voor deze afname: raffinage en bewerking van voedsel, productiemethoden (veredeling, verandering van rassen, gewasbescherming, kunstmest, bodembeheer etc)

Dat fosfor in de plus staat lijkt wellicht gunstig, maar dat is het niet. Calcium, fosfor en magnesium behoren altijd met elkaar in balans te zijn. Een overmaat aan fosfor ten opzichte van calcium en magnesium (die wel sterk verminderd) zijn kan veel negatieve effecten op onze gezondheid (zeker van botten, gebit etc)) hebben

Een aantal voedingsmiddelen uitgesplitst, periode 1985/2002
(Bron: 1985 Geigy Zwitserland, levensmiddelenlaboratorium Karlsruhe/sanatorium oberthal)

Voedingsmiddel	Voedingsstof	Afname percentage
Broccoli	calcium	-73%
	Foliumzuur	-62%
	Magnesium	-55%
Appel	Vitamine C	-60%
Aardbei	calcium	-43%
	Vitamine C	-87%
Spinazie	Calcium	-76%
	Vitamine C	-65%

Een aantal brein gerelateerde klachten die volgens het Thomas rapport een link hebben met tekorten aan mineralen en sporenelementen:

	Chroom	Koper	Ijzer	kalium	Magnesium	Fosfor	Selenium	Zink
ADHD		x			x	x		X
Angstige onrust				x	x	x	X
Agressie			x	x				X
Bipolaire stoornissen			x	x	X
Depressie	x	x	x	x	x		x	X
PMS		x	x	x	x		x	X
Schizofrenie		x	x		x		x

Veel voedingsmiddelen zijn geraffineerd

Veel voedingsmiddelen (witmeel, jozozout, witte pasta, witte rijst, witte suiker, oliën) zijn geraffineerd: de delen die kostbare voedingsstoffen bevatten, zijn eruit gehaald. Ook andere bewerkingen aan voedsel, opslagmethoden, sealen etc. gaan ten koste van veel voedingsstoffen. Zie hier de tabel uit mijn boek ‘Alles draait om je hormonen’.

Het verteren van voedsel kost energie, die geleverd moet worden door o.a. mineralen en sporenelementen. Omdat deze voedingsstoffen niet in leeg voedsel zitten, onttrekt geraffineerd voedsel dus uiteindelijk energie. Optimale energieaanmaak (of je nu gezond of ziek bent) is dus feitelijk onmogelijk als je voornamelijk geraffineerd voedsel blijft eten.

Ook geraffineerd zout en oliën horen eigenlijk in bovenstaand lijstje thuis. Jozozout is, ten opzichte van bijvoorbeeld Keltisch en Himalaya zeezout, ontdaan van zo’n 84 waardevolle mineralen en sporenelementen. Ook oliën als zonnebloemolie of veel industriële olijfolie zijn door ontgeuren, bleken, raffineren en zuiveren veel van hun waardevolle voedingsstoffen kwijtgeraakt.

Industrieel bewerkte voedingsmiddelen

Veel voedingsmiddelen zijn industrieel bewerkt. Gemiddeld eten we nog slechts zo’n 3% van onze voeding in onbewerkte vorm. Dit gaat ten koste van veel waardevolle voedingsstoffen. Zeker van vitamines die erg vatbaar zijn voor verhitting, licht en zuurstof, zoals de B-vitamines.

Andere mogelijke oorzaken van tekorten

En dan zijn er nog heel wat andere redenen waarom onze behoefte aan voedingsstoffen niet kan worden afgedekt met gezonde voeding alleen.

Medicijngebruik

Medicijngebruik maakt de behoefte aan bepaalde voedingsstoffen groter, zie het weetje medicijnen en hun interacties met voedingsmiddelen.

Maar let op: gebruik niet zomaar allerlei voedingssupplementen naast je medicijnen, zeker niet op het zelfde inname moment. Sommige supplementen kunnen de werkzaamheid van je medicijnen verminderen. Zie ook de genoemde link.

Het lage aantal zonuren in Nederland

Het lage aantal zonuren in Nederland, plus het feit dat we ons vrijwel altijd direct insmeren met een zonnebrandcrème, maakt dat heel veel mensen een tekort aan vitamine D hebben. Dit is met de beste wil van de wereld niet op te lossen met voeding, omdat er simpelweg geen voedsel is waar zo veel vitamine D in zit. Vitamine D is een van de meest kritische vitamines als het gaat om tekorten bij mensen in Westerse landen.(1)

Vitamine D wordt altijd in verband gebracht met gezonde botten. Het heeft echter zoveel meer belangrijke taken in onze totale hormonale gezondheid dat een regelmatige check-up niet verkeerd zou zijn. Het vitamine D-gehalte moet minimaal 80-100 mmol zijn, zeker bij mensen met diabetes, depressies, chronische ontstekingen of andere chronische aandoeningen. Lees anders eens het boekje ‘Nieuw licht op vitamine D’ van Gert Schuitemaker.

Milieu-invloeden

Milieu-invloeden zoals zware metalen en xeno-oestrogenen zorgen ervoor dat onze behoefte aan voedingsstoffen groter wordt. Alle chemische, synthetische en schadelijke stoffen die we via ons water, ademhaling of voeding binnen krijgen, moeten door ons lichaam worden ontgift. Hier is een scala aan voedingsstoffen voor nodig. Voedingsstoffen die lang niet altijd voldoende aanwezig zijn, maar die, als ze wel aanwezig zijn, feitelijk bedoeld waren voor andere belangrijke processen in ons lichaam. Uitgebreide informatie hierover is te vinden in bijlage D (Gezonde darmen en een gezonde lever) van mijn laatste boek 'Alles draait om je hormonen'.

Vitale voedingsstoffen worden verbruikt

Veel vitale voedingsstoffen worden verbruikt om vitale processen in ons lichaam weer in goede banen te leiden. Zo zijn er bijvoorbeeld heel veel mineralen en sporenelementen nodig als je veel verzurend voedsel eet. Je lichaam zet alles op alles om je bloed weer basisch te krijgen en gebruikt hiervoor basische mineralen. Dit is wellicht een van de meest plausibele verklaringen waarom botontkalking op steeds jongere leeftijd voorkomt; de mineralen die bedoeld waren voor sterke botten worden ingezet om de verzuring te lijf te gaan. Grosso modo zou je voeding voor 80% basisch en voor 20% verzurend moeten zijn om de balans niet te verstoren.

Regulatie van onze bloedsuikerspiegel

Hetzelfde gaat eigenlijk ook op voor de regulatie van onze bloedsuikerspiegel. Er is heel veel voedsel dat onze bloedsuikerspiegel te snel en te lang laat stijgen. Denk aan suikers, sapjes, frisdranken, alcohol, tarweproducten, mais, aardappelen etc. Het is dus niet zo vreemd dat er constant maatregelen genomen moeten worden om onze bloedsuikers weer in goede banen te leiden.

Chronische klachten/ontstekingen

Chronische klachten/ontstekingen zorgen voor een grotere behoefte aan voedingsstoffen. Eigenlijk kun je chronische klachten wel een beetje vergelijken met topsport: ons lichaam heeft dan veel meer voedingsstoffen nodig om herstelwerkzaamheden uit te voeren dan wanneer we gezond zijn. Zeker als de eetlust ook nog beperkt wordt door ziekte, is aanvulling met supplementen nog belangrijker.

Mensen met weinig vitaliteit, chronische ofwel ernstige aandoeningen, zoals kanker, doen er goed aan niet op eigen houtje van alles te gaan slikken. Raadpleeg liever een deskundige. Ook een online programma zoals het Eerste Hulp Bij Kanker van de arts Henk Fransen kan je behulpzaam zijn bij verantwoord gebruik van supplementen.

​“Je bent niet wat je eet, je bent wat je verteert”

“Je bent niet wat je eet, je bent wat je verteert” is in mijn praktijk de grootste reden voor het ontstaan van tekorten aan voedingsstoffen. Miljoenen mensen in Nederland slikken cholesterol-, maagzuurremmers of andere medicijnen. Bovendien zijn spijsverteringsklachten (als chronische obstipatie of diarree, alvleesklierzwakte-, lever & gal problemen of een lekke darm) voor velen een dagelijks ongemak. Dan is het niet zo raar dat er heel wat oorzaken zijn die zorgen dat we de voedingsstoffen uit voedsel niet goed worden afgebroken, laat staan worden opgenomen in onze bloedbaan. Alleen goed verteerd voedsel (waar zowel maag, darmen, alvleesklier, lever en gal een vitale rol in spelen) kan in een goed werkende darmen worden opgenomen. Eet in elk geval zo dat je je spijsvertering optimaal in de watten legt. Lees ook eens dit geweldig informatieve boek, De Poepdokter, gezond van mond tot kont.

De voordelen van supplementen

Als je mijn column ‘Soms opent de sleutel pas met de laatste sleutel van de bos’ leest, zegt dat vast al genoeg. Na 15 jaar ben ik nog steeds verbaasd wat de juiste ‘brandstoffen’ uit zowel voeding en supplementen kunnen doen met klachten.

De nadelen van supplementen

Zijn er dan geen nadelen aan het gebruik van supplementen? Zeker wel. Ik noem de belangrijkste:

1. Kaf onder het koren als het om supplementen gaat

Er is behoorlijk wat kaf onder het koren als het om supplementen gaat. Meestal is goedkoop ook duurkoop. Goedkope supplementen bevatten vaak anorganische mineralen die slecht opneembaar zijn (bijvoorbeeld carbonaten, fosfaten en oxides) en soms synthetische vormen van vitamine D en E. Ook kloppen belangrijke verhoudingen tussen stoffen lang niet altijd bij goedkope merken. Laat je goed adviseren als je zelf de etiketten niet goed kunt interpreteren en kies altijd voor een gedegen merk. Kies ook voor een supplement dat vitamine B6 in de P-5-P vorm bevat. de Pyridoxine-vorm (die in veel (goedkopere) supplementen wordt gebruikt) lijkt de neurologische bijwerkingen te verklaren die het gevolg kunnen zijn van hoge vitamine B6 suppletie. (3) Via deze link kun je in elk geval de website van een vakkundig bedrijf bezoeken.

2. Eigen dokter worden

Sommige mensen worden ‘hun eigen dokter’, knappen wat op van supplementen en gaan weer verder met hun leven. Het kan zijn dat ze daardoor klachten maskeren en niet tijdig professionele hulp inschakelen. Schakel dus altijd tijdig professionele hulp in als gezonde voeding, gezond bewegen, voldoende ontspanning en supplementen geen duidelijke verbetering brengen in je situatie.

3. Contra-indicaties en interacties

Soms zijn er contra-indicaties die niet bekend zijn bij degene die de supplementen slikt. Elke dag Echinacea innemen als je een auto-immuunaandoening hebt is niet aan te raden. Ook zie ik dagelijks, zeker bij mensen die al veel medicijnen gebruiken, dat voedingssupplementen (zeker kruidenpreparaten) en medicijnen tegelijk worden ingenomen of met te weinig tijd tussen medicijn en supplement. Dit kan tot, op zijn zachtst gezegd, voor vervelende consequenties zorgen. Zie voor veel meer voorbeelden het artikel Medicijnen en interacties. Wees daarom goed geinformeerd als je kruidenpreparaten/supplementen wilt gebruiken, En zeker als je ook medicijnen gebruikt of een ernstige ziekte hebt. Zie ook dan de bovengenoemde link.

4. Balans nog schever

Soms trek je de balans nog schever. Zo zie ik bijvoorbeeld regelmatig dat mensen hoge doseringen calcium gaan slikken. Als je op zo’n moment een magnesiumtekort hebt, trek je de balans nog schever: calcium en magnesium moeten altijd met elkaar in evenwicht zijn. Dit geldt bijvoorbeeld ook voor het slikken van extra vitamine B12 als je een tekort aan foliumzuur hebt. Ook hier wordt de balans dan nog schever getrokken. Dit risico loop je overigens niet met een multivitamine. Het gaat puur om hoge doseringen van 1 stof als je niet weet of je daaraan een tekort hebt. Zo spreek ik ook regelmatig mensen die een hoog gedoseerd ijzersupplement slikken, terwijl ze geen tekort aan ijzer hebben. Of te lang een hooggedoseerd antioxidanten complex: vrije radicalen zijn bij een overmaat schadelijk, niet bij normale gehaltes. Teveel antioxidanten slikken kan zo averechts werken. Zie ook het weetje Vrije Radicalen en antioxidanten.

Verder lezen?

Dit zijn een paar degelijke, makkelijk te lezen boeken die zowel de rol van voeding als van supplementen duidelijk belichten:

Optimaal gezond zonder medicijnen / Dr. Rudy Proesmans.

Nutricijnen, de zin en onzin van supplementen / Reinhard Verlinden

Recept voor anti-aging / Gert Schuitemaker

Gezond met voedingssupplementen / Gert Schuitemaker

de Supplementenwijzer, Juglen Zwaan (als je specifiek per voedingsstof de werking wilt lezen)

(1)https://www.ncbi.nlm.nih.gov/p...

(2)https://www.wateetnederland.nl...

(3)https://www.ncbi.nlm.nih.gov/p...