Zuur-Basebalans

Wanneer ben je te zuur?

Je bent officieel te zuur als de pH-waarde van je bloed, urine, speeksel en/of ontlasting niet binnen de marges valt. Voor bloed zijn die marges duidelijk vastgesteld: een pH-waarde van 7,37 tot 7,45. De pH-waarden van urine, speeksel en ontlasting worden in de reguliere geneeskunde niet zo belangrijk gevonden. In de complementaire geneeswijzen wordt daar, al duizenden jaren overigens, anders over gedacht.Hoe hoger de pH-waarde van urine en speeksel, des te beter voor onze zuur-basebalans.

• 0 = extreem zuur

• 7 = neutraal

• 14 = extreem basisch

Alle stofwisselingsprocessen in je lichaam zijn namelijk afhankelijk van enzymen (katalysatoren). Deze zijn op hun beurt afhankelijk van o.a. een optimale temperatuur, een optimale pH-waarde en een constante bloedsuikerspiegel. Als de pH-waarde verstoord is (ook al is die in je bloed nog steeds normaal), heeft dat consequenties voor je energie. Er worden dan namelijk heel veel acties in werking gezet (die energie kosten) om de pH weer in balans te brengen. Energie die je hard nodig hebt om je te kunnen concentreren, te sporten, slapen en spijsverteren. Zelfs om je te kunnen ontspannen heb je veel energie nodig. Als er veel energie verloren gaat aan bijvoorbeeld pH-handhaving, stress of bloedsuikerspiegelschommelingen, houd je veel minder energie over voor al die andere processen. Mijn boek Op weg naar meer energie gaat over al deze processen die ons onbedoeld, onbewust en ongewild heel veel energie kosten. Welke voeding energie ‘vreet’ en welke voeding levert juist volop energie? Een verstoring van het zuur/base evenwicht is hoe dan ook een 'energieverslinder' van de eerste orde. Gelukkig kan je er heel gemakkelijk aan werken als je even weet hoe het in elkaar steekt.

Hoe merk je dat je te zuur bent?

Zuren die je niet kwijt kunt, worden opgeslagen in je lichaam, vooral in bindweefsel. Cellulitis, huidklachten, candida-infecties, hoofdpijnen, stramme spieren en gewrichten zijn typische kenmerken van verzuring. Maar ook vermoeidheid (vooral ochtendmoeheid), een vieze adem, een onaangename zweetlucht en onverklaarbaar vocht vasthouden of gewichtstoename kunnen veroorzaakt worden door verzuring. Chronische vormen van verzuring kunnen leiden tot bijvoorbeeld botontkalking, reuma, jicht, nier- ,gal- of blaasstenen. Het is maar net wat je zwakste plek is waar de klachten zich openbaren. Dat deze klachten ontstaan is logisch, want je totale stofwisseling gaat trager werken door verzuring en functioneert niet meer optimaal.

Wat kun je doen aan verzuring?

Normaal gesproken hoef je je geen zorgen te maken over verzuring. Je lichaam heeft namelijk een uitgebreid arsenaal aan manieren om de zuur-basebalans te handhaven via nieren, longen, huid, en spijsvertering. En zo worden er bijvoorbeeld basische mineralen en sporenelementen gebruikt (zoals calcium, magnesium, zink) om de PH op een gezond peil te houden. Niet zo vreemd dat je lichaam hier zoveel oplossingen voor heeft: je lichaam zelf produceert namelijk ook flink wat zuren die afgevoerd moeten worden: maagzuur, urinezuur, melkzuur, koolzuur en zure transpiratie.

Hoe je lichaam zuren afvoert

Je lichaam voert zuren op verschillende manieren af:

1. Uitscheiden. Je longen kunnen dit het snelst, daarna je nieren.
2. Neutraliseren. Met behulp van basen uit voeding worden zuren geneutraliseerd.
3. Bufferen. Zuren ‘wegvangen’ uit het bloed, zodat je lichaam er geen last meer van heeft. Grote hoeveelheden zuren worden tijdelijk opgeslagen om later te worden afgevoerd. Dit systeem (ook wel alkalireserve genoemd) kan de pH-waarde van je bloed constant houden. Dit bufferen is voor meer dan 50% te danken aan de stof natriumbicarbonaat. Een goed functionerende spijsvertering, die zorgt voor de aanmaak van natriumbicarbonaat is daarmee een belangrijke factor in de zuur-basebalans.

Niet alleen mineralen zijn belangrijk voor neutralisatie van zuren, ook sporenelementen als mangaan en zink zijn cruciaal. Helaas hebben veel mensen hier een tekort aan door o.a. uitputting van de bodem(3), raffinage van voeding waarbij we de basische mineralen en sporenelementen grotendeels verwijderen, onze hoge broodconsumptie (met veel fytinezuur dat de opname van basische voedingsstoffen belemmert bijvoorbeeld). Maar vlak ook stress niet uit: stress is per definitie verzurend en 'rooft' ook nog eens heel veel van onze basische voedingsstoffen. Zie verder mijn boek Op weg naar meer energie.

Hoeveel mensen zijn te zuur?

Dat is lastig te zeggen. Wel duidelijk is dat zo’n 75% van ons voedsel op de een of andere manier bewerkt is en het gros van bewerkt voedsel zuurvormend is. Aangenomen wordt dat vóór de industriële revolutie ruim 80% van ons voedsel basisch was.(1) Maar we hadden toen ook een totaal ander leefpatroon, met veel meer beweging. Dat heeft ook een positieve invloed op de zuur-basebalans. Verder bleek wederom uit de laatste VCP (Voedsel consumptie peiling 2012-2016) dat ons gemiddelde eetpatroon toch flink verzurend is:

• Basisch voedsel als fruit, groente en noten eten we te weinig.
• Verzurend voedsel als rood vlees, bewerkt vlees, suikers en suikerhoudende dranken en (soms) graanproducten eten we boven de aanbevolen hoeveelheid.

Al met al is het dus aannemelijk dat veel mensen in Nederland te zuur zijn. Het is in dit kader bovendien goed om je te beseffen dat, hoewel we de richtlijn van 200 gram groente niet halen, de optimale hoeveelheid groente flink hoger ligt: tussen de 400 en 500 gram lijkt een betere indicatie. Werk aan de winkel dus. Een super simpele manier om meer groente te eten is ze te verwerken in een gerecht waar je het niet verwacht. Zo eet je spelenderwijs meer groenten. Klik hier bijvoorbeeld voor het recept van mijn muffin met zoete aardappel. Of rode bieten in een rabarbertaart.

Bron: https://www.volksgezondheidenzorg.info/onderwerp/voeding/cijfers-context/huidige-situatie#node-voeding-van-kinderen

Hoe kan je te zuur worden?

1. Zuurvormende voeding
   Top 4 van zuurvormende voeding
   1. Vlees
   2. Zout voedsel en suiker
   3. Frisdrank (bevat naast zuren uit suiker ook fosforzuur)
   4. Soja/(geraffineerde) granen
2. Te weinig drinken
   “U bent niet moe, u heeft dorst
   U heeft geen pijn, u heeft dorst
   U heeft geen honger, u heeft dorst”
3. Stress
   Zowel fysieke stress (topsport, overmatige inspanning, pijn, ontsteking) als psychisch-emotionele stress veroorzaken verzuring. Verzuring op zijn beurt kan ook weer ontstekingen in de hand werken. Daarom is het zo ongelooflijk belangrijk dat je in tijden van stress of ontsteking geen olie op het vuur gooit met teveel zuurvormend voedsel. Klik hier voor mijn artikel; Chronisch gezonder eten, zeker in tijden van stress. Klik hier voor mijn artikel: Voeding bij ontstekingen.
4. Maagzuur- of darmproblemen Een gezonde maagwerking is van vitaal belang voor een gezond zuur-basen evenwicht in je lichaam. “Niet wat je eet, maar wat je verteert komt je ten goede”. Het is een waarheid als een koe als het om je gezondheid gaat. Lees verder in het uitgebreide artikel 'Maag en breinvitaliteit'.
5. Medicijnen
   Bepaalde medicijnen veroorzaken een verhoogde uitscheiding van basische mineralen, maken de behoefte eraan groter of verminderen de opname ervan. Klik hier voor het overzicht van medicijnen en hun interacties met o.a. basische mineralen en sporenelementen.
6. Alvleesklierproblemen. Klik hier voor mijn artikel: 12 tips om je alvleesklier te ondersteunen.
7. Te weinig bewegen
   Een van de functies van ons lymfesysteem is om afvalstoffen (zoals zuren) uit te scheiden. Ons lymfesysteem is een soort pomp die door beweging goed functioneert.
8. Slecht slapen. Klik hier voor mijn artikel Slaap je gezond.
9. Geraffineerd voedsel
   Een zeer groot deel van ons voedsel is geraffineerd. Denk aan meel, rijst, suiker en zout. Nagenoeg alle basische mineralen en sporenelementen gaan daarbij verloren/worden verwijderd zodat er feitelijk een 'leeg' voedingsmiddel overblijft.
10. Tekorten in de bodem
    Waardoor planten minder (ook basische) mineralen en sporenelementen bevatten. (3) Zie hieronder het filmpje van boer Arnold: wat niet in de bodem zit, komt ook niet op je bord. Tot wel 64% procent minder voedingsstoffen, aldus boer Arnold. Zo kan het gebeuren dat een aardappel, één van onze zeer sterke basevormers, ineens niet meer zo basisch uitpakt door het gebrek aan mineralen en sporenelementen.
11. Crashdiëten. Klik hier voor mijn artikel: "Crashdieten, waarom niet? En wat dan wel?"
12. Veroudering
    Na je 45^ste gaat je spijsvertering simpelweg minder efficiënt werken, waardoor ook de aanmaak van maagzuur vermindert.
13. Te vaak naar de sauna gaan,
    zonder voldoende aanvulling van basisch vocht en basische mineralen. Tijdens en na je sauna basisch eten zou dus al een goed idee zijn.
14. Roken (nicotinezuur)
15. Te snel eten, te grote porties eten, te vaak eten, slecht kauwen.
16. Door schildklierproblemen: Door een te lage lichaamstemperatuur die bij een schildklierverstoring hoort, kunnen enzymen hun werk niet goed meer doen. Sommige enzymen werken tot wel 1.500 keer minder bij een ochtendtemperatuur van rond de 36,2 graden Celsius. Dit betekent dat niet alleen de energieaanmaak in onze cellen, maar ook onze voedselvertering sterk vermindert. Daardoor kan verzuring optreden. Andersom heb ik het ook vaak gezien toen ik nog een praktijk had: door teveel verzuring daalt de enzymcapaciteit in ons lichaam en vertraagt onze stofwisseling en schildklier. Een kip-ei-verhaal. Lees verder in mijn artikel over de schildklier.

• Zorg voor ruim voldoende vezels, zodat je stoelgang verbetert.
• Iets wat erg zoet is, is in het algemeen heel verzurend. Een zure citroen is juist heel basisch. Zie kader hierboven.
• Kook je groenten en aardappelen niet te lang en gooi het kookwater niet weg. Maak er bijvoorbeeld een saus van. Doe je dat wel, dan verdwijnen de basische mineralen niet in je lichaam, maar in de gootsteen. Voeg daarom ook pas zout toe na het koken.
• Vul je bord voor ongeveer tweederde met groente en eet dat als eerste. Wedden dat je dan meer groente eet dan wanneer je begint met je vlees of je burger?
• Meet eens een weekje de pH-waarde van je urine. Die zou continu tussen de 6,5 en 7 moeten zijn voor een gezonde zuur-basebalans. Tel je eerste ochtendurine niet mee; daar zitten alle verzamelde zuren van de hele nacht in. Meet niet vlak na het eten; dat geeft ook een vertekend beeld.
• Begin de dag met een groot glas lauwwarm water met een flinke scheut citroensap. Zo worden de ’s nachts verzamelde zuren naar de wc-pot geloodst. Begin je met koffie of zwarte thee, dan jaag je de zuren het bindweefsel weer in.
• Als je ondanks een zeer basische voeding toch last blijft houden van verzuring, ga dan samen met een natuurarts of -therapeut op zoek naar de oorzaak (bijvoorbeeld je spijsvertering, darmflora, maagzuurproductie, stress en/of medicijngebruik). Als je onvoldoende maagzuur aanmaakt of diabeet bent, zul je verzuring niet snel kunnen oplossen, zelfs niet met overwegend basische voeding.
• Wissel rauw en gekookt basisch voedsel af. Beide hebben hun voordelen. Sommige mensen geloven dat alleen rauwe voeding gezond is, vanwege de enzymen. Bij sommige voedingsmiddelen worden de gezonde stoffen echter pas opneembaar als je ze eerst verhit (denk aan wortel, tomaat, koolsoorten en aardappelen). Bovendien fungeert koken als een soort ‘tweede maag’. Door eten te koken, worden moeilijke voedingsstoffen alvast bewerkt, zodat je spijsvertering minder energie nodig heeft om het te verteren. Dit is zeker belangrijk als je erg vermoeid of zelfs uitgeput bent.
• Eet elke dag iets van gefermenteerde oorsprong: ook fermentatie fungeert als een soort 'tweede maag': het heeft tot gevolg dat vetten, koolhydraten en eiwitten al gedeeltelijk worden afgebroken zodat jouw spijsvertering dat niet meer hoeft te doen. Zure fermentatieproducten als zuurkool, yoghurt etc. zijn door de fermentatie ook opeens basisch geworden. Iets wat zuur is, is immers over de hele linie vaak basisch, las je al aan het begin van het verhaal. Lees verder in mijn artikel 'Fermenteren, gewoon weer leren'.
• Eet heel regelmatig zeewieren. Zeewier is een prachtige en lekkere bron van o.a. basische mineralen en sporenelementen. En er is echt voor iedere smaak wel iets. Houdt je niet van de geur of de smaak? Gebruik dan bijvoorbeeld agar agar als geur-, kleur- en smaakloos zeewier. Een ideaal bindmiddel ter vervanging van bijvoorbeeld gelatine.
• Luister naar je buik en gebruik je gezonde verstand. Iets wat als gezond te boek staat – een groene smoothie als ontbijt bijvoorbeeld – hoeft voor jou niet perfect te zijn. Misschien bekomt een warm havermout-ontbijtje (hoewel het meer zuren bevat dan je smoothie) jou wel veel beter. Luister naar de reactie van je lijf. Vertellen mensen je dat een basisch dieet onzin is, omdat je lichaam zelf wel met de zuren overweg kan? Bedenk dan dat we als mens duizenden jaren lang een overschot aan basen hebben gegeten en slechts weinig dierlijke eiwitten. Basische voedingsmiddelen zijn wel degelijk essentieel. En doe je het niet voor de zuur-basebalans, doe het dan voor je algehele gezondheid. Basische voedingsmiddelen bevatten namelijk ook beschermende polyfenolen, chlorofyl en vezels die zo belangrijk zijn voor je darmbacteriën. Ook bevatten ze meestal een prachtige balans tussen calcium en magnesium, waardoor ze je totale gezondheid positief beïnvloeden. Laat de sceptici je in elk geval niet ontmoedigen om dagelijks minimaal 350 gram groente te eten!
• (on)kruiden zijn een perfecte en lekkere manier om je zuur/basen evenwicht te ondersteunen. Bijzonder om te weten dat de grootste tuinplagen wat betreft onkruiden ook vaak de beste ontzuurders zijn. Denk aan zevenblad en brandnetel. Deze veel vaker in je eten gebruiken (beide kun je bijvoorbeeld goed als 'spinazie' stoven of roerbakken) is een simpele, goedkope en doeltreffende manier om te ontzuren. Zie het filmpje over brandnetels hieronder. En denk ook eens aan paardenbloemen: zowel bitterstof, en daarmee goed voor de gal, als een fantastische ontzuurder.
• Kies ook eens wat vaker voor quinoa, boekweitkorrels, gierst of couscous als vervanger van pasta. Ze hebben een PRAL waarde van resp. 1.4, -02, 2.6 en 1.8. Veel minder verzurend als een tarwelmeel product met een PRAL waarde van rond de 14.1. (4) Boekweit heeft een negatieve PRAL waarde van -0,2 en is daarmee een basisch' graan'. Lees hier meer over boekweit.

Kan het basische dieet kanker voorkomen of genezen?

Basisch eten wordt soms als wondermiddel gezien tegen allerlei ziekten. Als het zo simpel zou zijn dat je, door één mechanisme in je lichaam te veranderen, zo’n ernstige ziekte kunt voorkomen, dan zou dat wereldnieuws zijn. Helaas is het nog steeds niet volledig opgehelderd waarom bepaalde ziektes momenteel zo’n vlucht nemen. Wel weten we van veel factoren (voeding, leefstijl, milieu, chemische stoffen) dat ze kanker helpen uitlokken. Een gezonde stofwisseling (door gezonde voeding) is een van de factoren die bijdraagt aan het voorkomen van bepaalde types kanker. Maar beweging, ontspanning en een gezonde omgeving zijn zeker zo belangrijk. Maar bedankt dat alles met alles samenhangt. We hebben ook voldoende (verzurende) eiwitten nodig om onze gezondheid te waarborgen. Zie ook mijn artikel over de voordelen en valkuilen van een veganistisch voedingspatroon.

Dit artikel behandelt in een notendop de verstrekkende invloed van een gezonde zuur/base balans. Wil je je er veel verder in verdiepen? Dan kan ik je van harte het boek van mijn collega Florentine van Vollenhoven aanbevelen. Klik hier voor meer informatie over dit boek of om het te bestellen.

Favoriete basische recepten

Fruitleer bomvol antioxidanten

Groene spread

Goed gevulde groentebouillon

Wortelsalade met cranberries en kefir dressing

Hollandse bloemkool doperwtensoep

Aspergesoep

Niets staat geheel op zichzelf. Alles staat in relatie tot elkaar.

Bronnen

1. Sebastian, A., “Estimation of the net acid load of the diet of ancestral preagricultural Homo sapiens and their hominid ancestors”, American Journal of Clinical Nutrition, 2002 Dec;76(6):1308-16
2. https://redactie.ortho.nl/bibliotheek/wp-content/uploads/sites/2/2017/01/Ortho142zuurBase.pdf
3. http://rinekedijkinga.nl/assets/uploads/img/content/assets/uploads/Micro-nutrienten-tekorten_in_bodem.pdf
4. http://www.reumaliga.be/vrlibeht-zuur-base.htm
5. https://www.voedingswaardetabel.nl